Мільга́ць, мельга́ць, мілька́ць, мільгаце́ць ’паказвацца на кароткі час і знікаць’, ’хутка праносіцца адно за адным’, ’свяціць коратка, бліскаць’ (ТСБМ, Нас., Шат.), мелькану́ць, мількану́ць ’мільгануць’ (Нас., Яруш., Бяльк.), мі́льгацца ’мітусіцца’ (Жд. 1). Укр. мелька́ти, рус. мелька́ть (а таксама новасіб. мельга́вка ’малёк’, разан. мельгу́н, мельгу́ша ’той, хто падміргвае’, ’гарэза’. Відавочна, балтызм. Параўн. літ. mérkti ’жмурыцца’. Мена r/l — магчымая ў балт. мовах (напр. mìrkterėti і mírtelėti ’заморгаць хутка, вочы заплюшчыць і расплюшчыць’. Азванчэнне к > г адбылося пад уплывам семантычна блізкай лексемы міргаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
міну́чы, ‑ая, ‑ае.
Такі, які хутка праходзіць, мінае; недаўгавечны. Нават і не заўважыла Ірына, як адляцела бесклапотнае дзявоцтва, з песнямі, з пагулянкамі, познімі карагодамі, з лёгкімі і мінучымі дзявочымі крыўдамі, з вясковымі світаннямі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надра́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. чаго. Нарабіць драпін на чым‑н. Надрапаць на стале. Надрапаць палос на шыбе.
2. што. Разм. Неразборліва напісаць. Надрапаць ліст. Надрапаць заяву. // Напісаць што‑н. (звычайна хутка, паспешліва).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасну́ць, ‑сне; ‑снём, ‑сняце, ‑снуць; зак.
Заснуць — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. Было зусім ціха. Напэўна ўжо ўсе паснулі. Чорны. Бадай усё жывое паснула. Чарот. Стомленыя за дзень людзі хутка паснулі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашпа́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
Разм. Хутка пайсці або паехаць. [Бацька] возьме .. два дубцы, баначку чарвякоў .. і — загуменнай дарогай — пашпарыў да рэчкі. Брыль. Сцёпка адбег ад сянец, пераскочыў цераз плот і пашпарыў па градах. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клубі́сты, ‑ая, ‑ае.
Які мае форму клуба 2, складаецца з клубоў. Вецер хутка гнаў цёмна-сінія дымчатыя хмары, засцілаючы імі ватныя клубістыя воблакі. Мележ. Кружок лазняку вынырае з клубістага кужалю туману зусім нечакана. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ву́праж, ‑ы, ж.
1. Рыштунак для запрэжкі коней і іншай рабочай жывёлы. Лось асцярожны і баязлівы, але ў няволі хутка прыручаецца і можа хадзіць у вупражы. Прырода Беларусі.
2. Спец. Счэпнае прыстасаванне ў вагонах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́та, ‑ы, ДМ траце, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. траціць.
2. звычайна мн. (тра́ты, трат). Расход, выдатак. [Жэня:] — Усё роўна, Вася, хутка трэба будзе перабірацца ўсім... Толькі непатрэбныя траты цяпер утраіх ехаць... Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Выганя́сты, выго́ністы ’гонкі, выносны’ (Янк. III). Ад выганя́ць ’хутка расці’ (да гнаць), суфіксацыя ‑я́сты, ‑і́сты, характэрная для ўтварэння якасных прыметнікаў, часцей ад назоўнікаў; параўн. чэш. паралель výhon ’расток, адростак’, vyhnati ’выпусціць расток’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нападме́ці ’хутка, імгненна?’: Праляцеў, як нападмеці — яму здалося, што ногі не кранаюць падлогі (Калеснік, Пасланец Праметэя. Мн., 1984, 64). Са спалучэння на і *по́дмець, відаць, да падмёціць ’заўважыць’, зыходнае значэнне ’ледзь заўважна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)