згарну́ць, згарну́, зго́рнеш, зго́рне; згарні́; зго́рнуты; зак., што.
1. Скруціць, загінаючы краі; зрабіць скручваннем або загарнуць, закрыць.
Жанчына згарнула хустку.
З. газету.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра расліны: закрыць, сціснуць (пялёсткі, лісце).
3. Зграбаючы, сабраць у адно месца (што-н. сыпкае).
З. збожжа ў кучу.
4. перан. Скараціць, зменшыць.
З. вытворчасць.
|| незак. зго́ртваць, -аю, -аеш, -ае; наз. зго́ртванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ссо́хнуць, -ну, -неш, -не; ссох, -хла; -ні; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ужыв.). Пра расліны: высахнуць, завянуць, загінуць ад неспрыяльных умоў.
Яблыні ссохлі.
2. перан. Стаць худым ад перажыванняў, турбот і пад., зачахнуць (разм.).
Ссохла дзяўчына з-за хлопца.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць свежасць; сасмягнуць (пра вусны).
|| незак. ссыха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. ссыха́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакрыжава́нне, ‑я, н.
1. Месца, дзе перасякаецца, перакрыжоўваецца што‑н. На перакрыжаванні вуліц. Перакрыжаванне прыцэлу.
2. Спец. Спарванне жывёл або апыленне раслін розных відаў, сартоў, народ для вывядзення новага віду, сорту, пароды жывёлы або расліны. Натуральнае перакрыжаванне культурных раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ла́зячы,
1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад лазіць.
2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Здольны лазіць (пра расліны, сцябло якіх падымаецца ўверх, чапляючыся за што‑н. вусікамі, валаскамі або дадатковымі карэньчыкамі). Лазячае сцябло.
3. Дзеепрысл. незак. ад лазіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ураджа́йнасць, ‑і, ж.
1. Здольнасць глебы, расліны і пад. даваць пэўны ўраджай. Павысіць ураджайнасць ільну. □ [Лясніцкі:] — Колькі трэба будзе працы прыкласці, каб вярнуць зямлі даваенную ўраджайнасць. Шамякін.
2. Узровень ураджаю з пэўнай плошчы пасеву. Падлічыць ураджайнасць бульбы з аднаго гектара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шыпшы́на, ‑ы, ж.
Расліна сямейства ружакветных, з простымі, не махровымі кветкамі і са сцяблом, пакрытым калючкамі; дзікая ружа. Паўз дарогу раз-пораз мільгалі дрэвы, адзінокія кусты дзікай шыпшыны, усыпанай пяшчотнымі ружовымі кветкамі. Краўчанка. // Плады такой расліны. Настой з шыпшыны.
[З польск. szypszyna.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дурні́цы ’ягады буякі’ (БРС, Нас., Касп., Бяльк., Сцяшк., Жд. 2). Параўн. іншыя назвы гэтай расліны: п’яніца, галава‑боль (гл. Кіс.). Укр. дурниця (таксама болиголов, дурнопян, дурнина, пияки), у рус. мове пьяница (дурни́ца азначае розныя травы), у ням. Rauschheere. Ужо Насовіч пісаў: «ягода, имеющая одуряющее, наркотическое свойство». Назва ўтворана ад дурны́ (паводле ўласцівасцей расліны). Параўн. буякі́ ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Заніце́ць ’стаць тонкім, кволым (пра расліны)’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, з ніць (гл.) ’стаць тонкім, як ніць’ (параўн. ніткаваты).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рыжак ’падобная на лён расліна’ (Кіс.), рыжу́ха (беласт., Сл. ПЗБ), лён рыжы (Кіс.). Ад ры́жы (гл.) па колеры расліны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сцверало́м ’павіліца сапраўдная, Galium verum L.’ (Касп., Кіс.). Няясна; магчыма, кантамінацыя, параўн. іншыя назвы расліны сцярдзю́шка і сухало́м, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)