вы́саліць, ‑салю, ‑саліш, ‑саліць; зак., што.
Засольваючы што‑н., зрасходаваць пэўную колькасць солі. Высаліць тры кілаграмы солі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяцьдзеся́т, пяцідзесяці, Т пяццюдзесяццю, ліч. кольк.
Лік і лічба 50. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 50. Пяцьдзесят метраў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рабко́р, ‑а, м.
Рабочы карэспандэнт. [Газета] ужо некалькі гадоў выходзіць штодзённа, аб’ядноўвае вакол сябе вялікую колькасць рабкораў. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жу́жма 1 ’вялікая колькасць’ (чавус., Нар. сл., 132), ’стос, шмат’ (Мат. Гом.), жу́шмо ’сноп, некалькі жмень (ільну, канапель)’, (Лексика Пол., 211–212), ’мера льну, вязка, вялікая колькасць’ (Сл. паўн.-зах.), жу́шма ’тс’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. смал. жу́шма ’вялікая колькасць’, укр. жу́жмом ’у пераблытаным выглядзе; разам, вялікай колькасцю’, ляшск. žižmo ’вялікая колькасць’. Параўн. славен. žúželj, žušelj ’жмут’. Паводле Сцяцко (Афікс. наз., 54), жужма ад жужаць з суфіксам ‑ма са зборным значэннем. Махэк₂ (729) таксама лічыў, што тут сувязь з жужэць, а першаснае значэнне тыпу ’рой’. Але такое тлумачэнне не ўлічвае значэння ’мера льну’, якое цалкам, верагодна, было першасным: пераход ад ’вязка льну’ да ’вялікая колькасць’ зразумелы. Яно прадстаўлена, відаць, у слове жма ’процьма’, дзе на ўзнікненне значэння ’вялікая колькасць’ магло ўздзейнічаць слова цьма. Вывесці значэнне ’мера льну’, наадварот, ад значэння ’мноства’ цяжка. Параўн. і жужма 2. Пачатковае жу‑ можа быць вынікам паўтарэння ‑ж‑ у корані ‑жма. Калі ўлічыць жулёмак ’некалькі жмень ільну’ (гл.), магчыма ў жу‑ бачыць рэфлекс кораня *geu, што меў значэнне ’сціскваць, згінаць’. Не выключана і кантамінацыя слова тыпу жма са словам, якое мела значэнне ’мноства’ і было звязана з жужэць (* < geu‑), напр., рус. дыял. жужг ’насякомыя; смецце’. Але шэраг слоў мае элемент жу‑ ў значэнні ’вязка’ і да т. п. Параўн. журжах 1, жужалкі, жушмень.
Жу́жма 2 ’неахайная жанчына’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, пераноснае ад значэння жужма 1 ’вязка льну, сноп’. Але параўн. яшчэ польск. żużmant ’народная сукенка (з XVIII ст.)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́сеяць, -сею, -сееш, -сее; -сей; -сеяны; зак.
Пасеяць (якую-н. колькасць).
В. сто пудоў жыта.
|| незак. высява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. высява́нне, -я, н. і вы́сеў, -севу, м. (спец.).
Нормы высеву.
Высеў траў.
|| прым. высяўны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кішэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -шы́ць, незак.
1. Мітусліва рухацца ў розных напрамках (пра вялікую колькасць каго-н.).
Мільёны пчол кішаць на канюшыне.
2. кім. Быць перапоўненым мноствам жывых рухавых істот.
Базарная плошча кішэла народам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адасса́ць, -ссу́, -ссе́ш, -ссе́; -ссём, -ссяце́, -ссу́ць; -ссі́; -сса́ны; зак.
1. што і чаго. Смактаннем аддзяліць, убавіць, высмактаць нейкую колькасць якой-н. вадкасці.
А. малака.
П’яўкі адассалі многа крыві.
2. Кончыць смактаць.
|| незак. адсыса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
частата́, -ы́, ДМ -таце́, мн. -то́ты, -то́т, ж.
1. гл. часты.
2. Велічыня, якая выражае колькасць паўтарэнняў чаго-н. у адзінку часу (спец.).
Ч. хістанняў маятніка.
Ч. электрамагнітных хваль.
|| прым. часто́тны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
загру́жанасць, ‑і, ж.
1. Забяспечанасць грузам; колькасць пасажыраў або грузаў пры перавозцы. Загружанасць транспарту. // Перагружанасць чым‑н.; загрувашчанасць. Працаваць перашкаджае загружанасць цэхаў сыравінаю. Чорны.
2. перан. Ступень занятасці работай; колькасць, аб’ём работы. Забеліна сама пачала скардзіцца Васіліне на загружанасць, на здароўе, на неўладкаванасць свайго жыцця. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
набо́ўтаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Разм. Боўтаючы, рашчыніць, замяшаць нейкую колькасць чаго‑н. Набоўтаць цеста на блінцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)