трыганаметры́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да трыганаметрыі, заснаваны на трыганаметрыі. Трыганаметрычнае ўраўненне. Трыганамегрычная табліца. Трыганаметрычная функцыя.

2. Звязаны з геадэзічнымі вымярэннямі, якія выконваюцца метадам трыянгуляцыі (у 2 знач.). Трыганаметрычны пункт.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трансцэндэ́нтны, ‑ая, ‑ае.

1. У ідэалістычнай філасофіі — недаступны чалавечаму пазнанню, недасягальны для чалавечага розуму.

2. Спец. Які не можа быць вылічаны пры дапамозе алгебры або быць выражаны алгебраічна. Трансцэндэнтная функцыя. // Які вывучае падобныя велічыні, паняцці. Трансцэндэнтная матэматыка.

[Ад лац. transcendens, transcendentis — які выходзіць за межы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

первонача́льный в разн. знач. першапачатко́вы;

первонача́льный прое́кт першапачатко́вы прае́кт;

первонача́льная фу́нкция мат. першапачатко́вая фу́нкцыя;

первонача́льное накопление эк. першапачатко́вае накапле́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ве́хатнік ’хвошч зімуючы, Equisetum hiemale L.’ (віц., Кіс., Крывіч, 4, 1923; Інстр. II). Вузкарэгіянальнае ўтварэнне ад вехаць (гл.) пры дапамозе суф. ‑нік; функцыя Nomen instrumenti вызначальнай асновы пры гэтым перайшла ў Nomina agentis; параўн. вехаць ’скрутак саломы, травы, хвашчу, які выкарыстоўваўся замест анучы для мыцця посуду, мэблі’ → ’хвошч, з якога робіцца гэты скрутак’. Параўн. таксама вехаць ’хвошч’ = хвашча́нка (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ На́ча ’нібы’: Ходзіць пана пава (браг., Нар. словатв.), ’быццам, нібы; хіба’ (Ян.), на́чай ’быццам, нібы’ (там жа), на́чэ ’як, бы’: Zwiery takije by nacze ludzi (Пятк. 2), укр. наче ’быццам, як быццам’, ’нібыта’, параўн. неначэ ’тс’. З *не иначе ’не інакш’ (гл. на́чай, іничай) з наступнай універбізацыяй і скарачэннем складоў: нейнича > нʼнича > на́ча, або адпадзеннем адмоўя не ў выніку дээтымалагізацыі. Шаур (ESSJ SG, 2, 435) разглядае разам з рус. дыял. на́ча, славен. дыял. nače ’інакш’ (Cjьnače), аднак у гэтым выпадку застаецца няяснай спецыфічная семантыка, ужыванне беларускага і ўкраінскага слоў і функцыя адмоўя ва ўкр. неначе (паводле Шаура, «збыткоўная», гл. там жа, 447). Гл. таксама Бязлай, 2, 210.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

назначэ́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. назначаць — назначыць.

2. Распараджэнне, пастанова аб прызначэнні на якую‑н. пасаду, работу. Атрымаць назначэнне. □ Дэсант лічыўся разгромленым, і .. [камандзір] чакаў новага назначэння. Чорны. // Разм. Дакумент, які пацвярджае прызначэнне на пасаду, работу. У кішэні ляжала назначэнне на новую работу.

3. Асноўная функцыя, роля каго‑, чаго‑н. Атрад асобага назначэння. // Мэта, прызначэнне каго‑, чаго‑н. Мець сваё назначэнне. □ Сваё галоўнае назначэнне, як настаўніка, Лабановіч вызначаў так: абудзіць у вучнях і выклікаць да дзеяння крытычны розум. Колас.

4. Прадпісанне ўрача. Доктар Сільвановіч запісваў у картачку назначэнне хвораму. Арабей.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лине́йный ліне́йны;

лине́йная геоме́трия мат. ліне́йная геаме́трыя;

лине́йная фу́нкция мат. ліне́йная фу́нкцыя;

лине́йная кома́нда воен., уст. ліне́йная кама́нда;

лине́йные ме́ры ліне́йныя ме́ры;

лине́йный кора́бль ліне́йны карабе́ль;

лине́йные войска́ ліне́йныя во́йскі;

лине́йная та́ктика ліне́йная та́ктыка;

лине́йная ско́рость физ. ліне́йная ско́расць (ху́ткасць).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Пахолік, пахолак, пахолачак ’бедны селянін’, ’сялянскі хлопец’ (Нас., Грыг.), пахо́лок ’парабак’ (ТС), пахолятко ’лёкай’ (брэсц., КЭС). Булыка (Лекс. запазыч., 185) мяркуе, што ст.-бел. пахолокъ (пахолекъ, пахоликъ, похоликъ, похо‑ локъ, пахолэкъ) ’слуга’, ’салдат’ (з 1516 г.) был· запазычаны са ст.-польск. pachołek. Аднак наяўнасць слова ў рус. аланецкіх, вяцкіх гаворках (пихолок ’хлопец, хлопчык, дураслівец, свавольнік’, пахо́лок ’дзіцё’) дае повад сумнявацца, прынамсі, часткова: толькі некаторыя з гэтых ст.-бел. слоў з’яўляюцца паланізмамі ці аформлены пад польскія. Борысь (Prefiks., 25) лічыць гэту лексему паўночнапраславянскай (рахоіь: рахо(ъкъ ’хлопец, слуга’), утворанай ад дзеяслова хоШі ’пясціць, акружаць апекай, клопатамі; трымаць у чысціні’; аднак няяснай застаецца першасная функцыя прэфікса pa‑. Махэк₂ (426–427) мяркуе, што ра· надавала іранічны характар слову pa‑xol‑f. Фасмер (3, 221) таксама вылучае прэфікс pa‑, а ‑хоШъ супастаўляе з серб.-ц.-слав. хлакъ ’нежанаты’, ст.-рус. холокь і звязвае іх з холо́п, холу́й.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ліне́йны

1. прил., в разн. знач. лине́йный;

~ная фу́нкцыя — мат. лине́йная фу́нкция;

~ныя во́йскі — лине́йные войска́;

~ная та́ктыка — лине́йная та́ктика;

л. дыспе́тчар — лине́йный диспе́тчер;

2. в знач. сущ., воен. лине́йный;

○ ~ная ху́ткасць (ско́расць) — лине́йная ско́рость;

~ныя ме́ры — лине́йные ме́ры;

л. карабе́ль — лине́йный кора́бль

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

першапачатко́вы

1. в разн. знач. первонача́льный;

п. прае́кт — первонача́льный прое́кт;

п. стан — первонача́льное состоя́ние;

2. (представляющий собой первую стадию) первонача́льный, перви́чный;

п. перы́яд хваро́бы — первонача́льный (перви́чный) пери́од боле́зни;

○ ~выя лі́кі — мат. первонача́льные чи́сла;

~вая фу́нкцыя — мат. первонача́льная фу́нкция;

~выя накапле́нні — эк. первонача́льные накопле́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)