ма́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Тое, што і маці.
2. Самка жывёл і насякомых, якая выводзіць патомства.
3. Унутраны палавы орган жанчын і самак жывародзячых жывёл, у якім развіваецца зародак.
4. (звычайна ў прыдатку). Аб тым, што з’яўляецца самым родным і блізкім.
Зямля-м.
|| прым. ма́тачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Падаплёка ’падбіўка ў (мужчынскай) сарочцы’ (Бяльк., Касп., Мат. Гом., Малчанава, Мат. культ.). Рус. літар. подоплёка ’унутраны сэнс’, дыял. ’падбіўка ў сялянскай кашулі’, укр. підіпле́чка ’падаплёка’. Ад пад і плячо (Фасмер, 3, 299). Гродз. падапле́чка ’накладка з ваты на плечы’ (Сцяшк.), відаць, пад семантычным уплывам пле́чыкі ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
закры́ты, -ая, -ае.
1. Які мае дах, сценкі.
З. вазок.
2. Не для ўсіх даступны.
Закрытае пасяджэнне (пасяджэнне пры зачыненых дзвярах, не публічнае). З. конкурс (з пэўнай колькасцю ўдзельнікаў).
3. Скрыты, унутраны (спец.).
Працякаць у закрытай форме (пра хваробу). З. пералом.
○
Закрытае галасаванне — тайнае галасаванне.
Закрытае мора — мора, усе берагі якога належаць адной дзяржаве.
Закрытая навучальная ўстанова — навучальная ўстанова, у якой навучэнцы жывуць на поўным утрыманні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пагарачы́цца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
1. Выказаць залішнюю раздражнёнасць, нервовасць, гарачнасць. [Міканор] тут жа сам адчуў, што перагнуў, пагарачыўся лішне, але не паказаў нікому гэтага. Мележ.
2. Праявіць паспешлівасць. Унутраны голас падказвае, што .. [партызаны] пагарачыліся, не варта было звечара кідацца сюды, У цёмны мокры лес. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́варат, ‑у, М ‑раце, м.
1. Унутраны, левы бок. Выварат аднабаковага трыкатажу.
2. Спец. Становішча, пры якім органы ці іх часткі вывернуты ўнутраным бокам наверх.
3. Тое, што і выварацень. Лес глушэў болей і болей. Часцей пападаліся забалочаныя нізіны, заваленыя вываратамі і гнілымі калодамі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ёмістасць, ‑і, ж.
1. Здольнасць змясціць у сабе пэўную колькасць чаго‑н.; унутраны аб’ём. Ёмістасць рэзервуара. Ёмістасць транспартных сродкаў. □ Набралі мы посуд сярэдняй ёмістасці і пайшлі. Дубоўка.
2. перан. Якасць ёмістага (у 2 знач.). Ёмістасць параўнанняў.
3. Спец. Пасудзіна для захоўвання чаго‑н. Напоўніць ёмістасці газам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сузіра́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. сузіраць.
2. Паглыбленасць у свой унутраны духоўны свет.
3. У філасофіі — пачатковая ступень пазнання, пачуццёвая форма адлюстравання рэчаіснасці ў свядомасці чалавека. Ад жывога сузірання да абстрактнага мыслення і ад яго да практыкі — такі дыялектычны шлях пазнання ісціны, пазнання аб’ектыўнай рэальнасці. Ленін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
га́ндаль, -длю м. торго́вля ж.;
ро́знічны г. — ро́зничная торго́вля;
апто́вы г. — опто́вая торго́вля;
уну́траны г. — вну́тренняя торго́вля;
дзяржа́ўны г. — госуда́рственная торго́вля;
прыва́тны г. — ча́стная торго́вля;
○ до́бры г.! — хоро́шенькое де́ло!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распалаві́ніцца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Разм. Распасціся на дзве прыблізна роўныя часткі. З гаспадаровых рук узяў сякеру адзін з тых, што прывалакліся з Гансам, і на ўвесь мах гэтак секануў, што бюст [фюрэра] распалавініўся. Сабаленка. // перан. Адчуць унутраны разлад; раздваіцца. Гэтая справа [служба ў Хурса] паклала канец гарманічнасці Сёмкі Фартушніка. Ён тут распалавініўся надвае. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
торго́вля ж. га́ндаль, -длю м.;
ро́зничная торго́вля ро́знічны га́ндаль;
опто́вая торго́вля апто́вы га́ндаль;
вну́тренняя торго́вля уну́траны га́ндаль;
вне́шняя торго́вля заме́жны га́ндаль;
госуда́рственная торго́вля дзяржа́ўны га́ндаль;
ча́стная торго́вля прыва́тны га́ндаль.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)