прамаліне́йны, ‑ая, ‑ае.
1. Які размешчаны, ідзе па прамой лініі. Прамалінейны рух. Прамалінейныя вуліцы.
2. Які дзейнічае прама, адкрыта, па перакананню. Прамалінейны чалавек. Прамалінейны адказ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыя́метр, ‑а, м.
Адрэзак прамой, які злучае два пункты акружнасці і праходзіць праз яе цэнтр. Дыяметр круга. // Папярочнік любога круглага цела, плошчы, прасторы. Дыяметр шара.
[Ад грэч. diámetros — папярочнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Леві́нец ’кружны шлях’ (Федар. Дад.). Да левы < !!!ёоъ ’крывы’, г. зн. размешчаны ў бок ад прамой дарогі. Утворана пры дапамозе суф. -іней, характэрнага для зах.-слав. моў. На бел. моўнай тэрыторыі суфікс пашырай у зах. гаворках.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
філія́цыя, ‑і, ж.
1. Развіццё чаго‑н. у паслядоўнай сувязі, у прамой залежнасці ад папярэдняга. Філіяцыя ідэй. Філіяцыя значэння слова.
2. Спец. Набыццё грамадзянства ў выніку нараджэння.
[Фр. filiation.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ладдзя́ 1, ‑і, ж.
Уст. Вялікая парусная ці вёславая лодка.
ладдзя́ 2, ‑і, ж.
Шахматная фігура ў форме вежы, якая ходзіць удоўж і поперак дошкі па прамой; тура.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бу́сел, -сла, мн. буслы́, -о́ў, м.
1. Вялікая пералётная птушка з доўгай прамой чырвонай дзюбай і доўгімі чырвонымі нагамі.
Б. даўгакрылы.
Белы б.
Чорны б.
2. Высокая бутэлька гарэлкі (уст., разм.).
На стале стаялі два буслы гарэлкі.
|| прым. буслі́ны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Б. клёкат.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Са́бля ’рыба чахонь Pelecus cultratus’ (Жук., Інстр. 2). Запазычанне з рус. са́бля ’тс’, якое, у сваю чаргу, ад рус. сабля ’шабля’, таму што дзякуючы завостранаму, моцна выгнутаму брушку і прамой шырокай спіне рыба нагадвае лязо нажа (шаблі) (Фасмер, 4, 354).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
улу́каткі, прысл.
Абл. Зігзагам. [Камяк] круціўся ў паветры, ляцеў не па прамой, а неяк улукаткі, як падае ліст з дрэва пры ціхай пагодзе. Дамашэвіч. Абмінаючы лужыны, хлапчук бег улукаткі па двары. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́раўняцца, -яюся, -яешся, -яецца; зак.
1. Тое, што і выраўнавацца.
2. Разагнуцца, выпрастацца.
Жанчына, убачыўшы нас, выраўнялася, прывіталася.
3. Размясціцца па прамой лініі, параўняцца.
Калона выраўнялася.
В. ў рабоце з кім-н. (перан.).
4. Стаць лепшым (у фізічных або духоўных адносінах).
Хлапец выраўняўся і пастрайнеў.
|| незак. выро́ўнівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пра́ма.
1. прысл. Па прамой лініі, у прамым напрамку.
Прайсці п.
2. прысл. Зараз жа, непасрэдна, адразу.
Пачаць гаварыць п. з парога.
Трапіць п. ў цэль.
3. прысл. Адкрыта, шчыра.
Адказаць п.
4. часц. У спалучэнні з прыназоўнікам надае ім большую дакладнасць і канкрэтнасць; проста.
Сустрэцца з кім-н. п. ў дзвярах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)