Акачу́рыцца ’памерці, здохнуць’ (Нас., Бяльк., Касп.). Гл. качурыцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́нуць, лу́наць ’раптоўна згінуць, прапасці’ (Мядзв., Яруш., Янк. 2, Мат. Гом., Нас., ТС, Сл. ПЗБ; мсцісл., З нар. сл.), ’паступова згасаць і памерці’ (Касп.; слуц., БНТ, Лег. і пад.), ’памерці, здохнуць’ (івац., Нар. сл.), луну́ць ’знікнуць’ (Сцяшк. Сл.). Укр. н.-валын. лу́нути ’памерці’, рус. смал. лунуть ’памерці, здохнуць’. Да лу́пнуць (гл.), як прасл. kapnǫti < kapati, ці гінуць < gibnǫti.
Луну́ць ’лінуць’ (мазыр., Нар. Гом.). З ⁺лыну́ць, параўн. драг. лыну́тэ ’тс’. Пераход ы > у (як мы́ла — усх.-палес. му́ло). Да ліць, ліну́ць (гл.). Гл. таксама Слаўскі, 4, 380–381 — lunąć ’лінуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адпра́віцца, ‑праўлюся, ‑правішся, ‑правіцца; зак.
1. Пайсці, паехаць, рушыць куды‑н.; выправіцца. Адправіцца ў падарожжа. □ Трэба паспець арганізаваць спрытную брыгаду, каб увечары адправіцца ў рэйд. Мікуліч. Бацька.. адправіўся агледзець жытні палетак. Гартны.
2. Адысці (пра цягнік, параход і пад.). Цягнік вось-вось павінен.. адправіцца. Кулакоўскі.
•••
Адправіцца да святых на чай (чай піць) — памерці.
Адправіцца на той свет — памерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́пруціць, вы́пруціць ногі ’выцягнуць ногі, памерці’ (Янк. БФ), вы́пруціцца ’выцягнуцца, як прут’ (Янк. Мат.); ’памерці’ (Касп., Шат., Янк. III, Інстр. III). Укр. випру́чувати ’звальняць, вырываць (руку), выцягваць (палку, дубец)’, польск. wyprętować ’выцягнуцца, як прут’. Гл. апруцянець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жыццялю́б, ‑а, м.
Той, хто любіць жыццё. Я не мог сабе ўявіць, што гэты чалавек — такі жыццялюб, такі вечна бадзёры, можа памерці. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ке́пнуць ’памерці, зайсціся’ (Жд. 2). Гл. капец ’канец, смерць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
загну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сагнуцца, падвярнуцца краем, канцом.
Край старонкі загнуўся.
2. Памерці (разм., груб.).
Падхапіў запаленне лёгкіх, ледзь не загнуўся.
|| незак. загіба́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і загіна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уга́снуть сов.
1. пату́хнуць, пага́снуць, зга́снуць;
2. перен. пага́снуць, зга́снуць;
3. перен. (умереть) паме́рці, скана́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
атруці́цца, ‑ручуся, ‑руцішся, ‑руціцца; зак.
Памерці ад атруты. [Хімка:] — Дык глядзі ж, каб нічога не чапаў, — воцатам можна атруціцца. Гурскі. // Пашкодзіць сабе арганізм атрутным рэчывам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зды́рдзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.
Разм. груб. Памерці. [Босы:] Хутчэй бы ўжо тая поўная перамога прыйшла, баюся, спазніцца, з голаду папухнем, з голаду здырдзімся. Маўзон.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)