Verbum

па́лачны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да палкі; які робіцца палкай, палкамі. Палачныя ўдары.

2. перан. Заснаваны на пабоях, насіллі, прыгнёце. Палачная дысцыпліна.

прадба́члівы, ‑ая, ‑ае.

Здольны прадбачыць. Прадбачлівы, нястомны, неадольны, Ён [Ленін] выпраўляў на подзвігі палкі, І днём, і ноччу у бяссонны Смольны Ішлі з усёй Расіі хадакі. Грахоўскі.

завастры́ць, ‑вастру, ‑вострыш, ‑вострыць; зак., што.

1. Зрабіць вострым канец чаго‑н. Завастрыць аловак. Завастрыць канец палкі.

2. перан. Зрабіць больш рэзкім, ярка выражаным; падкрэсліць. Завастрыць пытанне.

заклінава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.

Замацаваць пры дапамозе кліна. Заклінаваць тапарышча. □ Качэлі складалі на зямлі: уставілі вось у слупы.. і заклінавалі ў ёй дубовым кліннем палкі. Пташнікаў.

па́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Частка тонкага ствала або галіны, ачышчаная ад парасткаў. Выразаць палку. □ Неўзабаве вёскаю, пасярод вуліцы, ішоў чалавек — у лапцях, шарачковых портках і старым суконным палітоне. На плячы, на сукаватай палцы, торбачка з хлебам. Крапіва. Двое другіх калгаснікаў насыпалі сечку ў цабэркі.., нанізвалі цабэркі на доўгую тоўстую палку і неслі каровам. Колас. // Аб такім адпаведна апрацаваным прадмеце, які ўжываецца як апора пры хадзьбе або для іншых мэт. Клопікаў апранаўся ў лепшы свой пінжак, насоўваў на галаву стары, [пазелянелы] ад старасці і часу кацялок і, абапіраючыся на такую ж старую палку-крывулю,.. важна выходзіў на вуліцу. Лынькоў. Зіна палезла на палкі, вырвалася на [лыжах] наперад. Шыцік. // звычайна мн. (па́лкі, ‑лак); перан. Пра палачныя ўдары, пабоі. Свату першая чарка і першая палка. Прыказка. // перан. Пра гвалт, прымус. Вам з нараджэння невядома Нядоля палкі і ярма. Глебка.

•••

З-пад палкі — быць вымушаным, пад прымусам (рабіць, выконваць што‑н.).

Не кіем дык палкай; ці кіем ці палкай гл. кій.

Палка з двума канцамі — пра тое, што можа скончыцца і добра і дрэнна.

Перагнуць палку гл. перагнуць.

Устаўляць (ставіць) палкі ў колы гл. устаўляць.

полк, палка, м.

1. Самастойная вайсковая адзінка, якая звычайна ўваходзіць у склад дывізіі або брыгады. Стралковы полк. □ Задача ўзвода, як і ўсяго палка, была — заняць рэйхстаг... Хомчанка. Праходзяць за ротаю рота гвардзейскія нашы палкі. Аўрамчык.

2. перан.; чаго. Вялікая колькасць, мноства. [Камендант:] — За ім [Шэметам], відаць, полк падшыванцаў стаіць. Бажко. Стаяць палкі баравікоў; дрыжыць басок чмяліны. Вялюгін.

•••

Кавалергардскі полк — першы полк гвардзейскай цяжкай кавалерыі, які ахоўваў асоб царскай фаміліі.

У нашым палку прыбыло гл. прыбыць.

млён, ‑а, м.

Дзяржанне, палка, якой круцяць жорны, сячкарню. Свечка была мала чым менш ад млёна — палкі, якою круцяць жорны. Колас.

•••

Ні млён ні таўкач — няздатны ні да чаго чалавек, няўмека.