приходи́ться несов.

1. (оказываться подходящим) падыхо́дзіць;

2. (падать на какой-л. день, на долю и т. п.) прыпада́ць, выпада́ць;

суббо́та приходи́лась на пя́тое апре́ля субо́та прыпада́ла на пя́тае красавіка́;

3. (быть необходимым, неизбежным) безл. прыхо́дзіцца; даво́дзіцца;

ему́ приходи́лось мно́го рабо́тать яму́ прыхо́дзілася (даво́дзілася) шмат працава́ць; см. прийти́сь;

4. (доводиться кем-л.) даво́дзіцца;

он при́ходится ему́ дя́дей ён даво́дзіцца яму́ дзя́дзькам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

па́дающий

1. прич. які́ (што) па́дае; які́ (што) ва́ліцца; які́ (што) скіда́ецца; які́ (што) ідзе́; які́ (што) до́хне, які́ (што) здыха́е, які́ (што) гі́не; які́ (што) выпада́е; які́ (што) выва́льваецца; які́ (што) кладзе́цца; які́ (што) прыпада́е; які́ (што) спада́е; які́ (што) звіса́е; які́ (што) апада́е; які́ (што) зніжа́ецца, які́ (што) занепада́е, які́ (што) падупада́е, які́ (што) змянша́ецца; см. па́дать;

2. прил. па́даючы, паду́чы;

па́дающие звёзды астр. зні́чкі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

злята́ць

I несов.

1. (летя, спускаться) слета́ть; (о птицах — ещё) спа́рхивать;

2. (взлетая, покидать какое-л. место) слета́ть, улета́ть;

3. разг. (падать сверху) слета́ть;

4. (срываться со своего места, отделившись от чего-л.) слета́ть;

5. (быстро спускаться) слета́ть;

1-5 см. зляце́ць 1-4, 6

II сов. (куда-л. и обратно) слета́ть;

з. на самалёце ў Пары́ж — слета́ть на самолёте в Пари́ж

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

валі́цца I несов.

1. вали́ться, па́дать;

2. страд. вали́ться, опроки́дываться; сва́ливаться; см. валі́ць I;

рабо́та з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится;

в. з ног — вали́ться с ног;

ад (з) ве́тру в. — от ве́тра вали́ться;

ва́ліцца це́раз го́рла — хвата́ет по го́рло;

на бе́днага Мака́ра ўсе шы́шкі ва́ляццапогов. на бе́дного Мака́ра все ши́шки ва́лятся

валі́цца II несов., страд. валя́ться; би́ться; ката́ться; см. валі́ць III

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Па́сці, па́стэ, па́сты ’упасці, быць пераможаным’, ’апусціцца’, ’здохнуць’, петрык. ’пахудзець’ (ТСБМ, Шатал., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс.; кам., Шатал.), па́сціся ’кінуцца пад ногі (аб сабаку)’ (воран., Сл. ПЗБ). Укр. па́сти (паду́), рус. пасть, падать, польск. paść, н.-луж. padaś, в.-луж. padać, ст.-чэш. і зах.-чэш. pásti (padu), чэш. padati, славац. padať, славен. pásti (padem), серб.-харв. па̏сти (па̏днем), макед. падне ’ўпасці’, ’зайсці (аб сонцы, месяцы)’, паѓа ’падаць’, ’заходзіць’, балг. падна, ст.-слав. пасти (падѫ) ’пасці, падаць’. Прасл. pasti (padǫ) (з і.-е. *pōd‑); паводле Махэка₂ (425), прасл. аснова pad‑ узнікла ў выніку налажэння асновы ped‑ (ст.-інд. pādayatē ’падае, ідзе’, авест. avapasti‑ ’падзенне’, pasta‑ ’які загінуў’, ст.-в.-ням. gi‑feʒʒen ’упасці’) і pōl‑ (літ. pùlti, púolu, лат. pult, puolu, ст.-в.-ням. fallan, суч. fallen ’падаць, пасці’). Мюленбах-Эндзелін (3, 206) збліжаюць з под, з лац. pēs, pedis ’нага’, ст.-грэч. πώς, гоц. fōtus ’тс’.

Пасці́1, пасьць, пасті́, па́стэ ’пасвіць’ (Яруш., Бяльк., Сл. ПЗБ), ’сцерагчы’ (Мат. Гом.), пасці́ во́ка ’назіраць, цешыцца’ (КЭС, лаг.), па́сьціся ’пасвіцца’ (Бяльк.), па́стысь ’лётаць за ношкай’ (Нікан.). Укр., рус. пасти́, польск. paść, палаб. post, н-., в.-луж. pasć, чэш. pásti, славац. pásť, славен. pásti, серб.-харв. па̏сти, макед. пасе, балг. паса, ст.-слав. пасти, пасѫ. Прасл. pasti ’пасці’ з’яўляецца інфільтрацыяй італ. pas‑ ’тс’, а італ. pāstōr‑io‑s ’пастух’ дало прасл. мове pastyrь (гл. пасты́р), выцесніўшы ў гэтым значэнні балтыйскія па паходжанню goniti, gonъ (параўн. ст.-прус. guntwei, лат. giñti, ganýti, лат. dzît, ganît ’гнаць’, ’пасці’, літ. gãnas, лат. gans ’пастух’) (Мартынаў, Язык, 64–65). Іншыя версіі, якія выводзяць прасл. лексему з і.-е. *pā(s)‑ гл. у Міклашыча (232), Голуба–Копечнага (256), Брукнера (398–399), Фасмера (3, 215), Скока (2, 614–615), ці з *poH‑s‑/‑sk‑ (Іванаў, Общеиндоевр., прасл. и анатол., 172–174). Каралюнас (Балто-слав. сб., 281–288) даводзіць, што адпаведнікамі прасл. pasti з’яўляюцца лац. pāscō, тах. A pās‑, В pāsk‑ і хец. paḥš‑, а таксама літ. pósėti ’шанаваць (ідалы)’, põselėti, púoseleti ’карміць (клапатліва даглядаючы)’, ’пялегаваць’, лат. pâsêt ’(празмерна) карміць’, pãsêt ’пялегацаць, песціць, шкадаваць, ахоўваць, адстойваць’, pàst ’пялегаваць, клапаціцца’.

Пасці́2, пасьці́ ’амаль’ (бялын., Янк. 3.; Юрч., Бяльк.). З рус. почти, якое з’яўляецца формай 2‑й ас. загаднага ладу дзеяслова почитать (Праабражэнскі, 2, 118; Фасмер, 3, 349), пры гэтым ‑чтʼ‑ > ‑чцʼ‑ > ‑сʼцʼ‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нава́львацца I несов.

1. (придавливать всей тяжестью) нава́ливаться, налега́ть;

2. (дружно браться за что-л.) нава́ливаться, налега́ть;

3. нава́ливаться, напада́ть; набра́сываться;

4. разг. (падать во множестве) нава́ливаться, напада́ть;

5. перен. (о сне) мори́ть;

6. перен. (начинать ругать) наки́дываться, напуска́ться;

7. перен. (о болезни) обру́шиваться;

8. перен. (внезапно возникать) нава́ливаться, нака́тываться, нака́тывать;

1-8 см. навалі́цца;

9. страд. нава́ливаться; см. нава́льваць I

нава́львацца II несов., страд. нава́ливаться; см. нава́льваць II

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кла́сціся несов.

1. (принимать лежачее положение) ложи́ться; (спать — ещё) укла́дываться;

жы́та кла́лася пад зуба́мі жняя́ркі — рожь ложи́лась под зу́бьями жа́тки;

дзе́ці ра́на кла́ліся спаць — де́ти ра́но ложи́лись (укла́дывались) спать;

2. (укладываться) ложи́ться;

бы́ццам сама́ цэ́гла кладзе́цца ў сцяну́ — бу́дто сам кирпи́ч ложи́тся в сте́ну;

3. (о свете, тени и т.п.) ложи́ться, па́дать;

на твар — яго́ кладзе́цца цень на лицо́ его́ ложи́тся (па́дает) тень;

4. страд. кла́сться; укла́дываться; откла́дываться; настила́ться; мости́ться; накла́дываться; раскла́дываться; см. кла́сці 1-4, 6, 7;

к. са сме́ху — пока́тываться со́ смеху;

к. спаць з кура́міо́чень ра́но укла́дываться спать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прапада́ць несов.

1. (без пользы) пропада́ть;

2. (теряться) пропада́ть, исчеза́ть;

3. (утрачиваться) пропада́ть;

4. (переставать быть видимым, слышимым) пропада́ть, исчеза́ть;

5. погиба́ть, ги́бнуть, пропада́ть;

6. (о скоте) па́дать, до́хнуть, подыха́ть, издыха́ть;

1-6 см. прапа́сці;

7. (отсутствовать) пропада́ть;

ён ~да́ў не́дзе цэ́лы ме́сяц — он пропада́л где́-то це́лый ме́сяц;

8. (испытывать страдания, мучения) страда́ть, му́читься; бе́дствовать; погиба́ть; терпе́ть (лишения, бедствия и т.п.);

п. у адзіно́це — страда́ть (мучи́ться, бе́дствовать) в одино́честве;

9. (за кім) перен., разг. со́хнуть (по ком);

п. за дзяўчы́наю — со́хнуть по де́вушке;

дзе на́ша (маё) не ~да́ла! — где на́ше (моё) не пропада́ло!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дух

1. в разн. знач. дух, род. ду́ху м.;

абсолю́тный дух филос. абсалю́тны дух;

2. миф. дух, род. ду́ха м.;

злой дух злы дух;

в ду́хе чего́-л. у ду́ху чаго́е́будзь;

ни слу́ху ни ду́ху ні слы́ху ні ды́ху, няма́ і по́чуту;

быть в ду́хе быць у гумо́ры (у настро́і);

быть не в ду́хе быць не ў гумо́ры (не ў настро́і);

во весь дух на ўсю моц, як мага́;

чу́ять дух дух чуць;

па́дать ду́хом па́даць ду́хам;

не хвата́ет ду́ху не хапа́е ду́ху;

как на духу́ як на спо́ведзі;

что́бы ду́ху твоего́ здесь не́ было каб ду́ху твайго́ тут не было́;

в здоро́вом те́ле здоро́вый дух у здаро́вым це́ле здаро́вы дух;

подня́ть дух падня́ць дух;

дух вре́мени дух ча́су;

дух захва́тывает дух займа́е;

тяжёлый дух ця́жкі дух.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дух (род. ду́ху, миф., рел. ду́ха) м., в разн. знач. дух; (атмосфера — ещё) во́здух;

абсалю́тны д.филос. абсолю́тный дух;

падня́ць д. — подня́ть дух;

д. ча́су — дух вре́мени;

ця́жкі д. — тяжёлый дух (во́здух);

вы́матаць духі́ — вы́мотать ду́шу;

чуць д. — чу́ять дух;

ду́ху бая́цца — трепета́ть;

па́даць ду́хампа́дать ду́хом;

нячы́сты д. — нечи́стый дух;

не хапа́е ду́ху — не хвата́ет ду́ху;

адны́м ду́хам — еди́ным (одни́м) ду́хом;

д. (духі́) заняло́безл. дух за́няло (захвати́ло);

д. вон — дух вон;

набра́цца ду́ху — собра́ться с ду́хом;

пераве́сці д. — перевести́ дух;

святы́м ~хам — святы́м ду́хом;

што (ко́лькі) ёсць ду́ху — во весь дух;

вы́біць д. — вы́шибить дух (ду́шу);

д. займа́е — дух захва́тывает;

каб і ду́ху (чыйго) не было́ — что́бы и ду́ху (чьего) не́ было;

злы д. — злой дух;

у здаро́вым це́ле здаро́вы д. — в здоро́вом те́ле здоро́вый дух;

лёстачкамі д. выма́епогов. ле́стью ду́шу вынима́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)