езуі́т, -а, М -і́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Манах — член каталіцкага манаскага ордэна «Таварыства Ісуса».
2. перан. Хітры, крывадушны, каварны чалавек.
|| ж. езуі́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так (да 2 знач.).
|| прым. езуі́цкі, -ая, -ае.
Е. ордэн.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мана́шак, ‑шка, м.
Разм. Тое, што і манах. [Бабка:] — Гляджу я на вас і дзіўлюся: сядзіць сабе, як той манашак, і ўсё ў гэтыя кніжкі пазірае. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мніх ’манах’ (ТСБМ), рус. мних, ст.-рус. мнихъ, мьнихъ, ст.-слав. мънихъ ’тс’. Укр. харк. мни́ха ’вялы, непаваротлівы чалавек’, польск., в.-луж., чэш. mnich, н.-луж. mich, славац. mních, славен. mnìh, mɘníh ’манах’, серб.-харв. mnih, якія са ст.-в.-ням. munih < нар.-лац. monicus < с.-грэч. μοναχός < ст.-грэч. μοναχῇ, μοναχοῡ ’у адным толькі месцы’ (Фасмер, 2, 633; Брукнер, 341; Махэк₂, 370; Бязлай, 2, 177; ЕСУМ, 3, 490).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мана́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Жан. да манах.
2. Начны матыль з чорнымі палосамі і плямамі на крылах і брушку, вусень якога з’яўляецца шкоднікам раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пустэ́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек, які з рэлігійных меркаванняў адмовіўся ад зносін з людзьмі і пасяліўся ў бязлюдным месцы.
Манах-п.
2. перан. Пра чалавека, які жыве ў адзіноце, у бязлюдным месцы.
|| ж. пустэ́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
|| прым. пустэ́льніцкі, -ая, -ае.
Пустэльніцкае жыццё.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аскет, пустэльнік; манах (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
ста́рац, -рца, мн. -рцы, -рцаў, м.
1. Тое, што і жабрак; падарожны (божы) чалавек, вястун. (уст.)
С.-лірнік.
2. Манах, вопытны падзвіжнік, які валодае духоўнай мудрасцю і жыватворнай сілай дапамагаць малітвай і парадай.
Опцінскія старцы.
Празарлівы с.
3. Паважаны стары чалавек.
Мудры с.
|| ж. старчы́ха, -і, ДМ -чы́се, мн. -і, -чы́х.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бо́нза, ‑ы, м.
1. Будыйскі свяшчэннік і манах у Японіі і Кітаі. І з мармуру, і з бронзы, Каб славіцца ў вяках, Стаялі хмура бонзы З нагайкамі ў руках. Гаўрусёў.
2. Пагард. Пра надзьмутага ганарыстага чыноўніка.
[Яп. bond-zu — добры настаўнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Схі́ма ’вышэйшая манаская ступень у праваслаўнай царкве, якая патрабуе строгага аскетызму’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), схі́мнік ’манах’ (Ласт.). Рус. схи́ма ’тс’, ц.-слав. скима, схима. Праз стараж.-рус. ски́ма і ст.-слав. скима, скыма з с.-грэч. σχήμα ’майскае адзенне’; гл. Фасмер, 3, 815; ЕСУМ, 5, 491.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пустэ́льнік, ‑а, м.
Чалавек, які з рэлігійных меркаванняў адмовіўся ад зносін з людзьмі і пасяліўся ў бязлюдным месцы. Манах-пустэльнік. // Пра чалавека, які жыве ў адзіноце, у бязлюдным месцы. — А, во дзе ты, пустэльнік! — радасна сказала [Марына] Кудлачу, які маляваў за сталом. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)