прафілява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак. і незак., што (спец.).
1. Надаць (надаваць) чаму-н. правільны профіль (у 2 знач.).
П. дарогу.
2. Надаць (надаваць) профіль (у 3 знач.), адпавядаць профілю (у 3 знач.).
|| наз. прафілява́нне, -я, н. і прафілёўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Клі́віна ’тое, што і вітка’ (З нар. сл.). Да калівіна. Гл. калівах. Словаўтварэнне ўказвае на зборнасць (Сцяцко, Афікс. наз., 107). Улічваючы, што каліва можа азначаць ’асобна ўзятую сцябліну, саломіну’, вытворнае на ‑іна — ’скрутак, пучок’, чаму семантычна адпавядае клівіна. Некаторая няпэўнасць гэтай версіі заключаецца ў тым, што разгледжаная мадэль адпавядае адпрыметнікавым вытворным, а ў даным выпадку мы маем справу з лексемай, утворанай ад назоўніка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сы́зы ’шызы’ (Касп., Растарг., Шн. 2), ’не адбелены (пра лён)’ (Сл. ПЗБ), сы́зый ’шызы, сінявата-цёмны’ (Бяльк.). Гл. шызы. Карскі (1, 357) цвёрдасць зычных у пачатковым складзе тлумачыць украінскім або польскім уплывам, параўн. укр. си́зий, адпаведная польская форма адсутнічае, чаму, аднак, пярэчыць лінгвагеаграфія названых формаў. Да этымалогіі параўн. сізаваро́нка ’птушка сіваграк, Coracias garrulis L.’ (ЛА, 1) і сіваваро́нка ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адубе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм.
1. Вельмі змерзнуць, застыць ад холаду; скарчанець. Стары Няміра адубеў, стоячы на скавышы. Чорны.
2. Стаць нягнуткім, непаслухмяным; страціць адчувальнасць, здольнасць рухацца; агрубець. [Дар’я:] А чаму.. [рукі] граблямі сталі? Чаму яны адубелі? Ад бульбы, што кожны дзень чышчу. Ад бялізны, што мыю? Губарэвіч. // Ахалодаць, адзеравянець (пра нябожчыка). [Юзэфа:] — Спіць [Акцызнік]. Як з ног зваліўся. Не дабудзішся, не даклічашся... Што калода. Можа ўжо і адубеў дагэтуль. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
афо́рміць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., каго-што.
1. Даць чаму‑н. закончаную знешнюю форму або пэўны выгляд. Аформіць рукапіс. Аформіць насценгазету. □ У нядзелю раніцай да Шаманскага зайшоў Наварка, каб дагаварыцца, як аформіць калгасны хор, які меўся выступаць на раённым фестывалі. Дуброўскі.
2. Надаць чаму‑н. сілу закона, зрабіўшы неабходныя фармальнасці. Аформіць дагавор. Аформіць дакументацыю.
3. Прыняць, залічыць куды‑н. з захаваннем неабходных фармальнасцей. Аформіць на работу, на вучобу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жа́ласць, ‑і, ж.
Пачуццё спагады, спачування каму‑, чаму‑н. Жаласць да самога сябе агарнула Пракопа. Колас. Голас, у якім чулася шчырая жаласць і спачуванне, відавочна, належаў пажылой жанчыне. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пі́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм.
1. Аднакр. да пікаць.
2. Зрабіць спробу сказаць што‑н., запярэчыць чаму‑н. А стараста маўчаў, баяўся слова нікнуць у нашу абарону. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тру́шанка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Тое, што і трасянка. [Варанецкі] не мог уявіць, чаму ніхто не паказваецца на ферму. Ён сам узяўся паіць кароў і раздаваць ім трушанку. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цана́ ж., прям., перен. цена́;
ро́знічныя цэ́ны — ро́зничные це́ны;
зніжэ́нне цэн — сниже́ние цен;
хіста́нне цэн — колеба́ние цен;
цвёрдая ц. — твёрдая цена́;
збіць ~ну́ — сбить це́ну;
ц. вытво́рчасці — цена́ произво́дства;
~но́ю ўпа́ртай пра́цы — цено́ю упо́рного труда́;
ц. дру́жбы — цена́ дру́жбы;
○ стра́тныя цэ́ны — бро́совые це́ны;
◊ дараго́й ~но́й — дорого́й цено́й;
любо́й ~но́й — любо́й цено́й;
~ны́ няма́ — (каму, чаму) цены́ нет (кому, чему);
ве́даць ~ну́ — (каму, чаму) знать це́ну (кому, чему);
загну́ць (залама́ць, загарадзі́ць) ~ну́ — заломи́ть це́ну;
грош ц. — (каму, чаму) грош цена́ (кому, чему);
нагна́ць (набі́ць) ~ну́ — наби́ть це́ну
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́чегоI мест. няма́ чаго́; не́чага; (дат. няма́ чаму́, не́чаму, твор. няма́ чым, не́чым, пред. няма́ аб чым, не аб чым); (прошедшее время) не было́ чаго́ (не было́ чаму́ і гэ́так дале́й); (будущее время) не бу́дзе чаго́ (не бу́дзе чаму́ і гэ́так дале́й);
не́чем похва́статься няма́ чым (не́чым) пахвалі́цца;
не́чему удивля́ться няма́ з чаго́ дзіві́цца;
не́ о чем жале́ть няма́ аб чым (няма́ чаго́) шкадава́ць;
не́чего чита́ть няма́ чаго́ (не́чага) чыта́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)