*Мята́ць 1, мята́цца ’мільгаць блізка, перад вачыма’ (Юрч.), укр. мета́ти, рус. мета́ть (мечу́), польск. miotać ’кідаць’, палаб. micĕ ’шпурляе’, н.-луж. mjetaś, в.-луж. mjetać, чэш. metati, славац. metať, славен. méȧti, metáti, серб.-харв. мѐтати, ’кідаць’, ’падаваць’, макед. метка се ’кідацца, мільгаць, матляцца’, мета, балг. метка ’кіну’, ст.-слав. метати ’кідаць’. Прасл. metati. І.‑е. адпаведнікі: літ. mèsti ’кідаць’, лат. mest ’тс’, mets ’куча збожжа’ (Бернекер, 2, 41; Траўтман, 183; Фасмер, 2, 614). Дапускаецца роднаснасць з ме́сці (гл.). Іншая ступень вакалізму — motati > матаць (гл.). Сюды ж мята́льнік ’фокуснік’, мята́льніца ’жанчына, якая бегае без толку’, ’непаседа’, ’якая ўмешваецца не ў свае справы’ (Нас.), мяту́цца ’кінуцца ў якім-небудзь напрамку’ (ТСБМ, Растарг.).
Мята́ць 2, міта́ць ’месці’ (мін., КЭС). Да ме́сці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раскры́ць, -ры́ю, -ры́еш, -ры́е; -ры́ты; зак., што.
1. Адкрыць шырока, разгарнуць; распасцерці што-н. складзенае.
Р. дзверы.
Р. кнігу.
Р. парасон.
2. Вызваліць ад таго, што накрывае каго-, што-н.; агаліць.
3. Выявіць, зрабіць вядомым што-н. невядомае; выкрыць.
Р. акцёрскія здольнасці.
Р. тайну.
Р. злачынства.
4. Растлумачыць, паказаць сутнасць чаго-н.
Р. змест твора.
5. Знайсці, устанавіць, адкрыць у выніку назіранняў, даследаванняў.
Р. стаянку першабытнага чалавека.
6. Расказаць аб сваіх думках, пачуццях.
Р. свае думкі сябрам.
|| незак. раскрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. раскрыццё, -я́, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прапанава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак. і незак., каму.
1. каго-што або з інф. Падаць (падаваць) на абмеркаванне як пэўную магчымасць.
П. новы праект. П. пабудаваць мост.
П. чыю-н. кандыдатуру для абмеркавання.
2. што. Запытаць (пытаць), задаць (задаваць).
П. пытанне. П. задачу.
3. каго-што. Даць (даваць) у чыё-н. распараджэнне.
П. свае паслугі.
4. з інф. Патрабаваць, загадаць (загадваць) што-н. зрабіць (рабіць).
П. закончыць пабудову ў тыднёвы тэрмін.
|| незак. яшчэ прапано́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. прапано́ва, -ы, ж. і прапанава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; незак. і зак.
1. незак., каго-што. Правяраць стан або якасць каго-, чаго-н., выпрабоўваць.
С. свае сілы.
С. голас.
2. незак., што. Каштаваць што-н., есці што-н. для вызначэння смаку.
С. суп.
3. незак. і (радзей) зак., з інф. Рабіць (зрабіць) спробу выканаць якія-н. дзеянні, здзейсніць што-н.
С. заснуць.
С. узлезці на дрэва.
4. незак. і (радзей) зак., што. Зведваць (зведаць) што-н.
Ён ужо не раз спрабаваў турму.
|| зак. паспрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пака́тасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць пакатага. Шэйдак яшчэ пашырэў у плячах, памажнеў. Менш відна стала пакатасць плячэй. Сабаленка.
2. Пакатая паверхня. У пакатасць зямлі свае кволыя ногі Упіраюць [зубраняты] натужна Да самай знямогі — Зямлю адпіхнуць настойліва хочуць, Каб самім на ногі ўскочыць... Сіпакоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паве́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што, пра што, аб чым.
Тое, што і расказаць. Каму ж паведаць свае болі? Колас. Ходзіць садам садоўнік Шчаслівы між дрэў. А яны ў каралях вясны Нахіляюць прыгожыя шыі Да садоўніцкіх рук, Быццам хочуць паведаць пра што. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нашы́ць, ‑шыю, ‑шыеш, ‑шые; зак.
1. што. Прышыць на што‑н. [Наташа] пашыла на .. [сумку] чырвоны крыжык і паклала туды розныя лякарствы. Шчарбатаў.
2. чаго. Пашыць у якой‑н. колькасці. Багата важаць працадзень: Нашый сукенак яркіх, Бяры шаўкі, усе яны — Свае, айчыннай маркі. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пракаве́тны, ‑ая, ‑ае.
Вельмі стары, даўні, векавечны. Дарога была выкаўзаная, добра пратораная саньмі і зацішная, бо ішла яна дзе чарналессем, а дзе і пракаветным борам. Сабаленка. На вачах выпростваў горад свае пракаветныя крывыя вуліцы, падаваўся ўшыркі, рос угору гмахам новых камяніц. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапе́рці, ‑пру, ‑прэш, ‑прэ; ‑пром, ‑праца; пр. перапёр, ‑перла; заг. перапры; зак.
Разм.
1. што. Перанесці, перацягнуць што‑н. з цяжкасцю на другое месца.
2. каго. Узяць верх, перамагчы ў спрэчках; пераканаць. Маці ведала нораў свае малодшае дачушкі: гэту не перапрэш! Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
брудэрша́фт, ‑а, М ‑фце, м.
У выразе: піць брудэршафт або піць на брудэршафт з кім — замацоўваць сяброўства па застольнаму звычаю, паводле якога двое ўдзельнікаў адначасова п’юць свае чаркі, цалуюцца і гэтым устанаўліваюць узаемную дружбу і права звяртацца адзін да другога на «ты».
[Ням. Brüderschaft — братэрства.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)