Verbum

Вярхо́м ’конна’ (БРС), вярьхом ’тс’ (Бяльк.), укр. верхом, рус. верхом, польск. wierzchem ’тс’. Узнікла як адгалінаваны амонім з дзеепрыслоўя верхам (< vьrx‑ъmь) ’зверху, наверсе’, якое ўяўляе сабой творны склон адзіночнага ліку ад верх (Шанскі, 1, В, 70).

Гарнізо́н ’гарнізон’ (БРС). Рус. гарнизо́н, укр. гарнізо́н. Паводле Фасмера (1, 394), з ням. Garnison (< франц.) або франц. garnison. Шанскі (1, Г, 32) першакрыніцай лічыць франц. мову. У бел. і ўкр. мовах слова, відаць, з’явілася праз рус. пасрэдніцтва.

Герб ’герб’ (БРС). Рус. герб, укр. герб. Ст.-бел. гербъ, гэрбъ (з XVI ст., Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск. herb (першакрыніцай з’яўляецца с.-в.-ням. erbe ’спадчына’). Фасмер, 1, 402; Шанскі, 1, Г, 58; Слаўскі, 1, 415.

Ге́тры ’гетры’ (БРС). Рус. ге́тры, укр. ге́три. Запазычанне з рус. мовы. У рус. мове слова вядома з пачатку XX ст. і ўзята з франц. guêtre (паходжанне якога не вельмі яснае). Фасмер, 1, 403; Шанскі, 1, Г, 65.

Дыпло́м ’дыплом’ (БРС). Рус. дипло́м, укр. дипло́м. Бел. і ўкр., відаць, з рус. дипло́м (дзе слова ўзята з франц. diplôme; гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 124–125; на ням. або франц. Крыніцу ўказвае Фасмер, 1, 515).

Дэ́ндзі ’дэндзі’ (БРС). Рус. де́нди, укр. де́нді. У бел. мове, магчыма, з рус. Першакрыніцай з’яўляецца англ. dandy ’тс’. У рус. мове вядома ўжо ў першай палавіне XIX ст. Фасмер, 1, 498; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 70.

Захалу́жжа ’закутак’ (Мат. Гом.). Параўн. рус. захолустье, дыял. валаг. захалу́зье, цвяр. захолужье. Конфікс za‑ + ‑ije з коранем xalǫg‑ (гл. халуга) дае za‑xalǫz‑ije. адкуль захалужжа. Фасмер, 2, 83; Шанскі, 2, З, 73; Львоў, ЭИРЯ, 1, 32.

Капро́н ’штучнае валакно з сінтэтычнай смалы капралактаму’ (ТСБМ), у склад якога ўваходзіць капронавая кіслата, якая была так названа паводле лац. назвы ’казы’ — capra (невялікая колькасць кіслаты маецца ў казіным малацэ) (Шанскі, 2 (К), 58; ЕСУМ, 2, 376).

Крытэ́рый ’прызнак, на аснове якога праводзіцца ацэнка’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. критерий з нямецкай мовы (менш верагодна з французскай). Параўн. ням. Kriterium, франц. criterium. Слова аформілася па аналогіі з запазычаннямі з класічных моў (Шанскі, 2, 8, 398).

Акардэо́н (БРС) < рус. аккордеон < франц. accordeon. Новае запазычанне з рускай мовы (гл. Крукоўскі, Уплыў, 84). З французскай у рускую мову слова трапіла ў сярэдзіне XIX ст. Франц. accordeon < ням. Akkordeon (пачатак XIX ст.) (Шанскі, 1, А, 61–62).