узвалі́цца, ‑валюся, ‑валішся, ‑валіцца; зак.
Разм.
1. Наваліцца, налегчы ўсім цяжарам на каго‑, што‑н. Узваліцца грудзьмі на стол. □ [Грасыльда:] — Хачу бацьку разбудзіць, а не магу крыкнуць... Не падымуся нават, як хто на плечы ўзваліўся.. Пташнікаў.
2. Напасці з лаянкай на каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
а́драс, -а, мн. -ы́, -о́ў м.
1. Надпіс на паштовым адпраўленні, які называе атрымальніка і месца назначэння.
Дакладны а. на пасылцы.
Зваротны а. — гэта адрас адпраўшчыка.
2. Месцазнаходжанне, месцажыхарства, а таксама абазначэнне, назва месцазнаходжання, месцажыхарства.
Службовы а.
Пісаць на а.
3. Пісьмовае прывітанне ў гонар якой-н. урачыстай падзеі, юбілею.
Віншавальны а.
|| прым. а́драсны, -ая, -ае.
○
Адрасны стол — установа, якая рэгіструе асоб, што жывуць у пэўнай мясцовасці, і выдае даведкі пра іх месцажыхарства.
Адрасная кніга — кніга са спісам адрасоў асоб і ўстаноў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зака́тываться несов.
1. (катясь) зако́чвацца;
мяч ча́сто зака́тывается под стол мяч ча́ста зако́чваецца пад стол;
2. (о светилах) захо́дзіць;
со́лнце зака́тывается со́нца захо́дзіць;
3. перен. (миновать) га́снуць, міна́ць;
его́ сла́ва зака́тывается яго́ сла́ва га́сне (міна́е);
4. (смехом, кашлем и т. п.) разг. захо́дзіцца (ад чаго);
5. страд. зако́чвацца; см. зака́тыватьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
передвига́ть несов.
1. перасо́ўваць; (переставлять) перастаўля́ць;
передвига́ть стол перасо́ўваць стол;
передвига́ть дом перасо́ўваць дом;
передвига́ть ме́бель перастаўля́ць мэ́блю;
2. (перемещать) перамяшча́ць;
передвига́ть войска́ перамяшча́ць во́йскі;
3. перен. (на другую работу) пераво́дзіць;
4. перен., разг. (сроки) перано́сіць;
передвига́ть сро́ки выполне́ния рабо́ты перано́сіць тэ́рміны выкана́ння рабо́ты;
◊
е́ле но́ги передвига́ет ледзь но́гі перастаўля́е;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Капані́чыць ’матычыць’ (Некр., Янк. 1, Мат. Гом.; бялын., Янк. Мат.; кіраў., стаўбц., Нар. лекс.). Ад назоўніка капані́ца ’матыга’ (ТСБМ, ТС, Сцяшк., Бяльк., Сержп. Грам.; стол., Крыв. — Вяр.; жлоб., Шатал.). Да капаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляшчот ’шарпак, верхні цвёрды слой снегу, замёрзлага пасля адлігі’ (стол., ЛАПП). Паўн.-слав. утварэнне з суфіксам ‑ъtъ ад ляшчаць, якое да ляск (гл.) < lesk‑/lešč. Гукапераймальнае (Бернекер, 1, 702; Фасмер, 2, 552).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Прыту́жна, прыту́жно ’пільна, старанна, шчыра, уважліва’ (лельч., Нар. лекс.; ТС), прыту́жны ’заўзяты’ (ТС); сюды ж, відаць, прыту́жны ’моцны (мароз)’ (стол., ЛА, 2). Відаць, вытворнае ад прытужаць ’ціснуць, гнясці’ (Ласт.), гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сугру́б ’скрутак палатна і інш.’ (ТС), ’кавалак палатна для бялення’: на два сугру́бы разрэзаў (стол., ЛА, 4). Фанетычна змешанае сугроб (гл.), параўн. укр. дыял. сугро́б ’сувой палатна’, магчыма, пад уплывам грубы ’тоўсты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
знахо́дка ж., прям., перен. нахо́дка; (удачно найденное — ещё) приобрете́ние ср.;
разгляда́ць но́вую ~ку — рассма́тривать но́вую нахо́дку;
раско́пкі даю́ць шмат кашто́ўных ~дак для гісто́рыі і археало́гіі — раско́пки даю́т ма́ссу це́нных приобрете́ний (нахо́док) для исто́рии и археоло́гии;
гэ́ты арты́ст быў ~кай для тэа́тра — э́тот арти́ст был нахо́дкой для теа́тра;
○ стол ~дак — стол нахо́док
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́льба, ‑ы, ж.
1. Аднагадовая агародная расліна сямейства паслёнавых. Адганяць бульбу. □ [Лабановіч] радаваўся, калі бачыў шнуры добрай збажыны ці бульбы. Колас.
2. зб. Падземныя клубні гэтай расліны, якія выкарыстоўваюцца як харч, корм і сыравіна. Абіраць бульбу. Капаць бульбу. Кармавая бульба. Насенная бульба. Сопкая бульба. // Страва, прыгатаваная з клубняў гэтай расліны. Маладзіца выняла з печкі чыгунок і паставіла на стол. Запахла бульбай. Мележ.
3. Назва беларускага народнага танца. Дружна будзем на сцэне «Бульбу» мы танцаваць. Нядзведскі.
•••
Бульба ў мундзірах — звараная з лупінамі бульба. Раніцай Якавіха высыпала на стол чыгун-вядзёрнік бульбы ў мундзірах, налівала міску малака — садзіцеся і ешце. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)