абарва́ць¹, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак.
1. што. Сарваць што-н.
А. яблык.
2. што. Абабраць, пазрываць плады, ягады і пад.
А. яблыню.
3. што. Вырваць што-н.
А. пялёсткі рамонка.
4. што. Адарваць што-н. ад чаго-н.; моцна нацягнуўшы, разарваць.
А. фіранку.
А. электраправодку.
5. перан., што. Раптоўна і рэзка спыніць якое-н. дзеянне.
А. песню.
6. перан., каго. Перапыніць, прымусіць змоўкнуць каго-н. (разм.).
А. субяседніка.
7. што. Пашкодзіць, пакусаць; разарваць, кусаючы (пра сабак; разм.).
Сабака абарваў штаны.
◊
Абарваць тэлефон (разм.) — часта, многа званіць па тэлефоне.
|| незак. абрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. абры́ў, -ры́ву, м. (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
і¹, злуч.
1. спалучальны. Злучае аднародныя члены сказа, а таксама часткі складаназлучанага сказа.
Мір і дружба.
На дварэ было і сыра, і холадна.
Пачатак быў зроблены, і, трэба сказаць, пачатак нядрэнны.
2. пералічальны. Злучае асобныя члены пералічэння.
І шыла, і мыла, і прала, і ткала — і ўсё языком (з нар.).
3. выніковы. Злучае сказы, якія суадносяцца як дзеянне і вынік.
Прайшоў дождж, і трава адразу зазелянела.
4. супраціўны. Злучае сказы і члены сказа ў супраціўным паведамленні.
Мужчына, і плача.
Ён хацеў стаць на ногі і ўпаў.
5. уступальны. Ужыв. ў знач., блізкім да злучніка «хоць» («хаця»).
І не складаная задача, а падумаць над ёй трэба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хапі́ць, хаплю́, хо́піш, хо́піць; хо́плены; зак.
1. гл. хапа́ць.
2. што, чаго і без дап. Выпіць; хутка праглынуць што-н. (разм.).
Хапіў з дзежкі, што не бачыць сцежкі (прыказка).
3. перан., чаго. Перажыць, перанесці што-н. цяжкае, непрыемнае (разм.).
Х. гора.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), што. Зрабіць цвёрдым (пра дзеянне холаду; разм.).
Марозік хапіў зямлю.
5. Пераступіць межы ў разважаннях, выказваннях і пад. (разм.).
Во куды хапіў!
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), каго-што. Раптоўна і моцна забалець (разм.).
Жывот хапіў.
7. безас., чаго. Быць дастатковым.
Яды хапіла ўсім.
8. хо́піць, з інф. або без дап. Дастаткова, даволі (разм.).
Х. спаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́мачка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. вымачыць (у 2 знач.).
2. Дзеянне паводле дзеясл. вымакаць — вымакнуць (у 2 знач.).
3. Месца з вымаклымі пасевамі. Бачыў я, што і салдаты каторыя стараліся капаць акопы на вымачках, на разорах, намагаючыся як менш таптаць жыта. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мача́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. мачаць (у 1 знач.).
2. Спец. Дзеянне паводле дзеясл. мачаць (у 2 знач.).
3. Тое, што і мачанка.
4. Абл. Тварог, расцёрты з малаком і смятанай, у які мачаюць бліны. [Разэля:] — Верашчаку з скваркамі будзеш есці ці мачанне белае? Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падто́чка 1, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
Дзеянне паводле дзеясл. падтачыць 1 (у 1 знач.).
падто́чка 2, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падтачыць 2.
2. Падточаны кусок якой‑н. матэрыі. Мае хвацкія аўчынкі: з аднае могуць выйсці плечы без падточак. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плач, ‑у, м.
Дзеянне паводле дзеясл. плакаць (у 1 знач.), а таксама гукі, якія суправаджаюць гэтае дзеянне. У канцы вёскі чуўся плач, жаночыя крыкі, ды высока пад старымі ліпамі ўзвіхрыліся клубы чорнага дыму. Лынькоў.
•••
Плач раслін — выдзяленне соку з пня, галіны, сцябла расліны пры іх пашкоджанні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крутня́, ‑і, ж.
Разм.
1. Дзеянне паводле дзеясл. круціць (у 2, 6 знач.).
2. Дзеянне паводле дзеясл. круціцца (у 2, 4, 5 і 7 знач.).
3. Падман, махлярства. Адбыў кару, вярнуўся ў сяло — ну, думалі, зразумеў ён, што крутнёй ды зладзействам на свеце не пражывеш. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расшырэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. расшыраць — расшырыць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. расшырацца — расшырыцца. // Паталагічнае павелічэнне памераў (сэрца, сасудаў і пад.). Расшырэнне вен.
2. Расшыраная частка чаго‑н. Труба з расшырэннем.
•••
Расшырэнне Сусвету — павелічэнне з цягам часу адлегласці паміж касмічнымі аб’ектамі (зоркамі, галактыкамі).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гвалтава́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. гвалтаваць.
2. Тое, што і гвалт (у 1, 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)