светаразуме́нне, ‑я, н.
Кніжн. Разуменне свету; сукупнасць поглядаў на свет (у 1 знач.). Само сабой зразумела, што па-сапраўднаму разгледзець спадчыну такога паэта, як Купала, нельга без асэнсавання своеасаблівасці яго творчага метаду, прынцыпаў тыпізацыі жыццёвага матэрыялу, мастацкага светаадчування і светаразумення. Ярош.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фло́ра, ‑ы, ж.
Сукупнасць усіх відаў раслін якой‑н. мясцовасці ці геалагічнага перыяду. Флора стэпу. Флора юрскага перыяду. □ Магутны волат-дуб быў відаць здалёк. Вучоныя, якія прыязджалі вывучаць флору і фауну лесу, гаварылі, што гэтаму дубу каля 300 год. Зуб.
[Ад імені багіні кветак і вясны ў старажытнарымскай міфалогіі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пляба́н ’рымска-каталіцкі пробашч’, пляба́нія, пляба́ня ’парафія, пасада плябана’, ’дом, які належыць парафіі і ў якім жыве ксёндз’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Янк. БП, Нас.; Сцяшк. МГ). Ст.-бел. плебань ’каталіцкі прыхадскі свяшчэннік’ (з 1489 г.), плебания, плебанея ’прыход ксяндза’ (1528 г.) са ст.-польск. pleban, plebanija ’тс’, якія з с.-лац. plēbānus, plēbānia < plēbs ’парафія, крыніца даходаў, сукупнасць парафіян, якія плацілі дзесяціну за імшу, хрост, шлюб і да т. п.’
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плятня́ 1 ’лазіва, прыстасаванне для лазання на дрэва з мэтай выдзёўбвання борці і паднімання калоды’ (Нікан.), ’сплецены з лазы гуж для звязвання плытоў’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Параўн. польск. płatnica ’ліна, вяроўка, перавясла, сплеценыя з канапель і саломы’; рус. плеть ’лазіва ў бортніка’. Да плесці (гл.).
◎ Плятня́ 2 ’маток зблытапых нітак’ (маст., Сл. ПЗБ), ’калонія, сукупнасць (грыбоў)’ (даўг., Сл. ПЗБ). Да сплятацца, плесці (гл.).
◎ Плятня́ 3 ’хлусня, плёткі’ (Нас., ТС). Гл. плятаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нумара́цыя, ‑і, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. нумараваць. Нумарацыя старонак.
2. Лічбавае абазначэнне прадметаў, якія змяшчаюцца ў паслядоўным парадку. [Валя] хвалявалася, паднімаючыся на крутых ўсходах і прыглядаючыся да нумарацыі кватэр. Чорны.
3. Сукупнасць прыёмаў называння і абазначэння лікаў; сістэма злічэння. Дзесятковая нумарацыя.
[Лац. numeratio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сімво́ліка, ‑і, ДМ ‑ліцы, ж.
1. Сімвалічнае значэнне, што прыдаецца чаму‑н. Сімволіка хімічных элементаў. Сімволіка кветак.
2. зб. Сімвалы; сукупнасць якіх‑н. сімвалаў. Піянерская сімволіка. □ Выкарыстанне народнай сімволікі было вельмі характэрным і для дакастрычніцкай творчасці Янкі Купалы. Гіст. бел. сав. літ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спектр, ‑а, м.
Рознакаляровая паласа, якая атрымліваецца пры раскладанні праменя святла. Светлавы спектр. Інфрачырвоная частка спектра. // Спец. Сукупнасць каляровых ліній, што ўтвараюцца пры прапусканні выпраменьванняў распаленага цела або рэчыва праз пэўныя аптычныя прылады і залежаць ад хімічнага складу гэтага рэчыва. Спектр натрыю.
[Ад лац. spectrum — бачнае.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забеспячэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. забяспечваць — забяспечыць.
2. Грошы, матэрыяльныя сродкі, якія даюцца каму‑н. з мэтай забяспечыць яго існаванне. Грамадзяне СССР маюць права на матэрыяльнае забеспячэнне ў старасці.
3. Сукупнасць мерапрыемстваў па задавальненню матэрыяльных патрэб насельніцтва, якіх‑н. арганізацый. Цэнтралізаванае забеспячэнне. Органы забеспячэння.
4. Сукупнасць прадметаў, рэчаў, якімі забяспечваецца хто‑, што‑н. Бытавое забеспячэнне. Тэхнічнае забеспячэнне.
5. Тое, што забяспечвае непарушнасць, выкананне чаго‑н., з’яўляецца гарантыяй чаго‑н. Папяровыя грашовыя знакі з цвёрдым залатым забеспячэннем.
•••
Сацыяльнае забеспячэнне — сістэма дзяржаўных мерапрыемстваў у СССР па матэрыяльнаму забеспячэнню грамадзян у старасці, пры інваліднасці, хваробе і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
друк¹, -у, м.
1. Працэс публікацыі і выпуску ў свет разнастайнай друкаванай прадукцыі.
Кніга яшчэ ў друку.
2. Знешні выгляд надрукаванага (асаблівасці шрыфту, характар ілюстравання і пад.).
Уборысты д.
Каляровы д.
3. Спосаб друкавання (спец.).
Высокі д.
Глыбокі д.
Плоскі д.
4. Галіна вытворчасці, якая друкуе творы; выдавецкая і друкарская справа.
Работнікі друку.
5. Сукупнасць друкаваных выданняў; прэса.
Перыядычны д.
Замежны д.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
машы́на, -ы, мн. -ы, -шы́н, ж.
1. Механізм або сукупнасць механізмаў, што выконваюць пэўную работу, ператвараючы адзін від энергіі ў другі.
Паравая м.
Вязальная м.
2. перан. Аб арганізацыі, асобе, якая дзейнічае падобна механізму бесперабойна і дакладна; сістэма.
Ваенная м.
3. Тое, што і аўтамабіль.
Легкавая м.
|| прым. машы́нны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
М. парк.
М. пераклад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)