абы-дзе́, прысл.

Дзе ўздумаецца, дзе папала. [Аўдоцця Раманаўна:] — Вядома, сустракаюцца людзі, якія не пасаромеюцца абы-дзе кінуць акурак альбо паперку. Паслядовіч. Каму з бацькоў не прыемна, што яго дзіця.. не бадзяецца абы-дзе. Ваданосаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прах, ‑у, м.

Цела чалавека пасля смерці; труп. Яна і ехала сюды,.. каб пабачыць, дзе спачывае яе дзіця, каб пакланіцца яго праху... Сачанка.

•••

Пайсці прахам гл. пайсці.

У пух і прах гл. пух.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шасцігадо́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які працягваецца шэсць гадоў. Шасцігадовая адсутнасць. // Разлічаны, прызначаны на шэсць гадоў.

2. Узростам у шэсць гадоў. Шасцігадовае дзіця.

3. Які мае адносіны да шасцігоддзя (у 2 знач.). Шасцігадовы юбілей.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жва́вы, -ая, -ае.

1. Поўны жыццёвых сіл; бадзёры, рухавы.

Жвавае дзіця.

Ж. работнік.

2. Ажыўлены, выразны, жыццярадасны (пра вочы, твар).

Ж. погляд.

Жвавыя вочы.

3. Бойкі, ажыўлены (пра гутарку).

Жвавая гамонка.

4. Хуткі па тэмпе, шпаркі.

Жвавыя рухі.

Жвавыя коні.

|| наз. жва́васць, -і, ж.

Небывалая ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

я́слі, -яў.

1. Кармушка для жывёлы ў выглядзе вузкай унізе скрынкі ці рашоткі, нахільна прымацаванай да сцяны.

2. Выхаваўчая ўстанова для самых маленькіх дзяцей, дзе яны знаходзяцца ў час працы бацькоў.

Дзіцячыя я.

Адвесці дзіця ў я.

|| прым. я́сельны, -ая, -ае.

Я. ўзрост (да трох гадоў).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

купа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак., каго-што.

Апускаць у ваду для мыцця, асвяжэння і пад.

К. дзіця.

|| зак. вы́купаць, -аю, -аеш, -ае; -аны.

|| звар. купа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак. вы́купацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. купа́нне, -я, н.

|| прым. купа́льны, -ая, -ае.

К. касцюм.

К. сезон.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

страсяну́цца, -сяну́ся, -сяне́шся, -сяне́цца; -сянёмся, -сеняце́ся, -сяну́цца; -сяні́ся; зак.

1. Здрыгнуцца, задрыжаць (ад моцных удараў, выбухаў).

Лісце на дрэвах страсянулася ад выбуху.

2. Скалануцца, уздрыгнуць ад страху, узрушэння і пад.

Дзіця страсянулася ад спалоху.

3. Страпянуцца, устаючы, выпростваючыся, абтрасаючыся і пад.

Сабака страсянуўся, вылезшы з будкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

увярце́ць, увярчу́, уве́рціш, уве́рціць; уве́рцім, уве́рціце, уве́рцяць; увярці́; уве́рчаны; зак., каго-што.

Завярцець, ухутаць у што-н., закрыўшы з усіх бакоў.

У. дзіця ў коўдру.

|| незак. уве́рчваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. увярце́цца, увярчу́ся, уве́рцішся, уве́рціцца; уве́рцімся, уве́рціцеся, уве́рцяцца; незак. уве́рчвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. уве́рчванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

угавары́ць, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; -во́раны; зак., каго (што).

1. і з інф. або дадан. Пераконваючы, схіліць да чаго-н.

У. пайсці ў грыбы.

2. Супакоіць, суцешыць.

У. дзіця.

|| незак. угаво́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. угаво́рванне, -я, н. і угаво́р, -у, м. (звычайна мн.).

Не паддавацца ніякім угаворам.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Пісклё, п(склёпак піскпёнык, піскля, піскля праснак. пісклянём піскляня ’кураня’, * птушаня’ (ТСБМ, Мік., Мядзв., Касп., Нас., Мат. Маг., Мат. Гом.; талач., Шатал.; паўн.-усх., ДАБМ, к. 296; докш., глыб., Сл. ПЗБ; круп., Нар. сл., астрав., Сцяшк. Сл.; Бяльк.), піскля ’куранё, дзіця’, (Юрч. СНЛ); ’дзіця’ (Нік. Очерки), пісклепіка ’птушаня’ (Бяльк.), піскля ’плаксівая жанчына’ (сміл., Жыв. сл.; Шат.), піскля ’піскун, піскляк’ (капыл., Нар. словатв.; зэльв., Жыв. сл.), піскля, піскля ’чалавек з пісклівым голасам’ (ТСБМ: драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), пісклівы, пісклівы ’чалавек, у якога голас напамінае нейкі піск’ (Шат., Нас., Варл.). Укр. пискля ’птушанё’, ’малое дзіця’, рус. писклёнок, писклята ’птушаняты, якіх яшчэ корміць маці’, арл. ’куранё’, уладз. пискля пск. пас кляк ’тс’, ’пісклявае дзіця’, ’заморак’; польск. pisklę, piskląt ko ’птушанё’, ’куранё’, piskla, pisklak ’пісклявае дзіця’, ’неаперанае птушанё’, чэш. pisklę ’птушанё’, ’блазнюк’, славац. piskla ’пісклявае птушанё’. Услед за Махэкам₂ (451) можна меркаваць, што першаснай формай гэтых лексем было *pi‑sk‑jь ’пісклявы’, якое на поўначы слав. тэрыторыі змянілася ў pi‑sk‑lb, апошняе, абазначаючы маладых істот, набыло канчатак *-£ (< *-£ > ///-), а па поўдні адбылася палаталізацыя ‑sk‑ > славен. ‑VČ‑. серб.-харв. ‑шЛ‑, балі-.-«/ (славен. piśće, piśćanec ’куранё’, серб. intuthe, харв. кайк. pišče ’куранё’, чак. ’птушка’, балг. /міщене ’піск’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)