неаргані́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не належыць да расліннага або жывёльнага свету, характарызуецца адсутнасцю жыццёвых працэсаў; нежывы. Неарганічныя рэчывы. Неарганічная прырода. // Які складаецца з рэчываў, што не належаць да расліннага або жывёльнага свету. Неарганічныя ўгнаенні.
2. перан. Які не ўваходзіць натуральна ў стыль, твор і інш. Разбіўка нашых вершаў на сечаныя радкі ішла сілком, была неарганічнай. Скрыган.
•••
Неарганічная хімія гл. хімія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакладны́ 1, ‑а́я, ‑о́е.
Які мяняўся на паштовых станцыях (пра экіпажы і коней да правядзення чыгунак). Перакладная тройка. // у знач. наз. перакладна́я, ‑о́й, ж.; часцей мн. перакладны́я, ‑ы́х. Экіпаж з коньмі, якія мяняліся на паштовых станцыях. Ехаць на перакладных.
перакладны́ 2, ‑а́я, ‑о́е.
Перакладзены з якой‑н. мовы. Перакладны твор. □ З году ў год павялічваецца перакладная кніжная прадукцыя Беларусі. Палітыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыміты́ў, ‑тыву, м.
1. Неразвітая, простая з’ява ў параўнанні з наступнымі, пазнейшымі з’явамі гэтага ж роду. // Пра што‑н. спрошчанае, невысокае па тэхніцы выканання. Пасля трох частак усім стала ясна, што гэта фільм у духу «старога Джона Форда»: не добры, але і не прымітыў. «Маладосць».
2. Твор мастацтва, які належыць да ранніх стадый развіцця культуры, з параўнальна невысокай тэхнікай выканання.
[Ад лац. primitivus — першапачатковы, першабытны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стыліза́цыя, ‑і, ж.
1. Наданне мастацкаму твору характэрных рыс якога‑н. пэўнага стылю; падробна пад той або іншы стыль. Стылізацыя пад беларускія народныя песні. // Выкарыстанне ўмоўных прыёмаў у мастацтве. Арнаментальная стылізацыя. // Аднаўленне каларыту якой‑н. эпохі ў вобразах і стылявых асаблівасцях мастацкага твора. Янка Купала пазбегнуў у сваім перакладзе наўмыснай стылізацыі пад старажытнасць. Палітыка.
2. Твор, якому нададзены характэрныя рысы пэўнага стылю.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па-за предлог с твор. за, позади́ (кого, чего); вне (чего);
па-за гара́мі — за гора́ми;
па-за го́радам — за го́родом;
◊ па-за ча́сам і прасто́рай — вне вре́мени и простра́нства
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
проме́ж и проме́жду предлог с род., реже с твор., уст., прост. памі́ж, між (кім, чым); в конструкциях со значением «среди» переводится также и с род.: проме́ж друзе́й памі́ж сябро́ў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
худо́жественный в разн. знач. маста́цкі;
худо́жественный сове́т маста́цкі саве́т;
худо́жественный руководи́тель маста́цкі кіраўні́к;
худо́жественное произведе́ние маста́цкі твор;
худо́жественная литерату́ра маста́цкая літарату́ра;
худо́жественное исполне́ние маста́цкае выкана́нне;
худо́жественная вы́шивка маста́цкая вы́шыўка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
карці́на, -ы, мн. -ы, -цін, ж.
1. Твор жывапісу, выкананы фарбамі.
Карціны мастака М.
Савіцкага.
2. Тое, што можна бачыць, уяўляць у канкрэтных вобразах.
Карціны прыроды.
3. Адлюстраванне чаго-н. у літаратурным творы.
К. бітвы.
К. жыцця сялян.
4. Агульны стан, выгляд чаго-н.
Клінічная к. захворвання.
5. Частка акта ў драматычным творы, якая патрабуе самастойнай дэкарацыі.
Другая к. першага акта.
6. Кінакарціна, кінафільм (разм.).
У кінатэатры ідзе новая к.
|| памянш. карці́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1—3 знач.).
|| прым. карці́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Карцінная галерэя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пець, пяю́, пяе́ш, пяе́; пяём, пеяце́, пяю́ць; пей; пе́ты; незак.
1. што і без дап. Утвараць голасам музычныя гукі, выконваць вакальны твор.
П. раманс.
2. Пра пеўчых і некаторых іншых птушак: абзывацца галасамі.
Жаваранак пяе.
3. што і пра што. Складаць вершы пра што-н., апяваць што-н. (высок.).
Паэт пяе пра жыццё народа.
◊
Лазара пець (разм., неадабр.) — скардзіцца на лёс, прыкідвацца няшчасным.
|| зак. прапе́ць, -пяю́, -пяе́ш, -пяе́; -пяём, -пеяце́, -пяю́ць; -пе́й; -пе́ты (да 1 і 2 знач.) і спець, спяю́, спяе́ш, спяе́; спяём, спеяце́, спяю́ць; спей; спе́ты (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тлума́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак.
1. што. Даваць якое‑н. тлумачэнне чаму‑н.; раскрываць сэнс, сутнасць чаго‑н. Тлумачыць закон. Тлумачыць вучэнне. Тлумачыць слова. □ І як ні хітрыў .. [Лабановіч] сам з сабою, як ні тлумачыў гэты факт, але аднаго не мог пабароць у сабе — не думаць аб панне Ядвісі. Колас. // Каменціраваць які‑н. твор пісьменніка, твор пісьменнасці. Тлумачыць «Раскіданае гняздо» Я. Купалы. □ Народную легенду .. [Міровіч] успрымае і тлумачыць па-свойму. Сабалеўскі.
2. што і без дап. Асвятляць якое‑н. пытанне, дапамагаючы засвоіць, зразумець сэнс чаго‑н. Потым [Вера Адамаўна] пачала нячутна хадзіць па класе і вольна, без усякага напружання голасу, тлумачыць новую тэму па літаратуры. Ермаловіч. — Саўгас наш малады, — тлумачыў Іван Іванавіч рабятам, — можна сказаць, на голым месцы ўсё пачынаем. Даніленка. Захар Пятровіч паставіўся да .. [Міхася] уважліва: падрабязна тлумачыў яму, што для чаго служыць, і навошта тое ці іншае робіцца. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)