нату́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Стаміцца ад працяглай хады; нахадзіцца. [Дубіна:] — Што ты, брат, нешта сам не свой? [Яворскі:] — А нічога. Проста трохі не даспаў, трохі натупаўся за дзень. Колас. [Віктар:] «Сядайце, таварыш камбат! Натупаліся, навошта яшчэ дарма ногі біць...» Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́рткі, ‑так; адз. няма.
Разм. Тое, што і штаны. Мужык быў зверху апрануты, — кепка, картовая кашуля з зашпіленымі кішэнькамі, шарачковыя порткі, — а знізу — босы. Брыль. Міхась глянуў на свой палаплены паўкажушак, на порткі з даматканага сукна і.. ўздыхнуў. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашыбава́ць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак.
Разм. Хутка пайсці. Не пазіраючы Аўгіні ў вочы, [Мартын] аддаў ёй траву, а сам пашыбаваў у свой двор. Колас. Узрадаваны, Якуб ускінуў сець на правае плячо, схапіў рыдлёўку і шпарка пашыбаваў да свайго дворышча. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабрабы́т, ‑у, М ‑быце, м.
Дастатак, матэрыяльная забяспечанасць. Клапаціцца пра дабрабыт савецкіх людзей. □ [Лукаш] зразумеў, што жыццё — гэта не толькі свой дабрабыт, маленькае асабістае шчасце або гора, а нешта значна большае і глыбейшае. Чарнышэвіч. // Добрыя ўмовы быту; добраўпарадкаванасць. Дабрабыт горада.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запятля́ць 1, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., што.
Разм. Заблытаць след (сляды), рухаючыся не па прамой лініі, а робячы петлі (у 2 знач.). Зайка запятляў, заблытаў свой след, схаваўся за куст. Карпюк.
запятля́ць 2, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак.
Пачаць пятляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упэ́цкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Забрудзіць, запэцкаць. Паглядзеўшы на купчастую хвойку, Максімка выбраў месца, каб дзе абаперціся і не ўпэцкаць свой новы палітон у жоўтую смалу, якая пацеркамі вісела, дастаў з кішэні дудку і няўпэўнена зайграў. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыру́льнік, ‑а, м.
Майстар, які займаецца галеннем, стрыжкай, афарбоўкай і прычэсваннем валасоў. У афіцэрскай палаце спрытны і гаваркі цырульнік займаўся абмаладжэннем ляжачых кліентаў. Якімовіч. [Алёша] яшчэ раз прыгладзіў свой «бокс», над якім гадзіну таму назад так старанна завіхаўся цырульнік. Васілевіч.
[Польск. cyrulik з грэч.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накла́сці, -ладу́, -ладзе́ш, -ладзе́; -ладзём, -ладзяце́, -ладу́ць; -ла́ў, -ла́ла; -ладзі́; -ла́дзены; зак.
1. што і чаго. Кладучы, напоўніць чым-н.
Н. воз дроў.
2. Замацаваць што-н. на частцы паверхні.
Н. павязку.
3. што на каго. Падвергнуць чаму-н. каго-н.; прызначыць што-н.
Н. спагнанне.
Н. штраф.
4. чаго. Развесці (пра агонь).
Н. агню.
5. перан., што. Пакінуць след, адбітак на кім-н.
Вайна наклала свой адбітак на жыццё вёскі.
6. Пабіць каго-н. (разм., груб.).
|| незак. наклада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і накла́дваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак.
1. каго-што. Падкаваць нанава або ўсіх, многіх.
П. каню пярэднія ногі.
П. усіх коней.
2. што. Перарабіць каваннем.
П. мячы на аралы (высок.).
3. перан., каго-што. Карэнным чынам змяніць, перавыхаваць (разм.).
П. свой характар.
|| незак. перако́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. перакава́цца, -кую́ся, -куе́шся, -куе́цца; -куёмся, -куяце́ся, -кую́цца; -ку́йся (да 3 знач.); незак. перако́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 3 знач.).
Па ходзе п’есы галоўны герой перакоўваецца.
|| наз. перако́ўванне, -я, н. і перако́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
магі́ла, -ы, мн. -ы, -гі́л, ж.
1. Яма для пахавання памерлых, а таксама насып на месцы пахавання.
Засыпаць магілу.
2. у знач. вык. Аб чым-н. вельмі небяспечным: смерць (разм.).
За здраду — м.
3. перан., у знач. вык. Будзе захавана ў тайне.
Ведаць аднаму і — м.
◊
Адной нагой у магіле (стаяць) — быць блізкім да смерці.
Глядзець у магілу — дажываць свой век, быць блізкім да смерці.
Загнаць (увагнаць, звесці) у магілу — давесці да смерці.
|| памянш. магі́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж. (да 1 знач.).
|| прым. магі́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
М. камень.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)