самасто́йны, -ая, -ае.

1. Які існуе асобна ад іншых; незалежны.

Самастойная дзяржава.

Жыць самастойна (прысл.).

2. Здольны дзейнічаць сам, без чужой дапамогі.

С. чалавек.

Самастойныя паводзіны.

3. Які робіцца сваімі сіламі або па сваёй ініцыятыве, без пабочнага ўплыву.

Самастойнае даследаванне.

|| наз. самасто́йнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

эксплуата́тар, ‑а, м.

Той, хто эксплуатуе працоўных, прысвойвае сабе вынікі чужой працы. Камсамол.. дапамагае партыі будаваць сацыялізм, ва ўсім свеце змагаецца супроць эксплуататараў. Бядуля.

[Фр. exploiteur.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чужы́

1. прил. (принадлежащий другим) чужо́й;

2. прил. (далёкий по духу) чужо́й, чу́ждый;

3. прил. (не родной) чужо́й;

4. прил. (пришлый, незнакомый) чужо́й; чужа́к;

5. в знач. сущ. посторо́нний, чужо́й;

там былі́ ~ы́я — там бы́ли посторо́нние;

◊ з ~ы́х слоў — с чужи́х слов;

з ~ы́х плячэ́й — с чужо́го плеча́;

на ч. кошт — на чужо́й счёт;

е́сці ч. хлеб — есть чужо́й хлеб;

на ~ы́м хле́бе — на иждиве́нии;

жыць ~ы́м ро́зумам — жить чужи́м умо́м;

без ~о́й ла́скі — без чужо́й по́мощи;

загляда́ць у ч. гаршчо́к — загля́дывать в чужо́й горшо́к;

выязджа́ць (е́здзіць) на ~о́й спі́не — выезжа́ть (е́здить) на чужо́й спине́;

у ~ы́х рука́х піро́г вялі́кі — в чужи́х рука́х пиро́г вели́к (большо́й);

~а́я душа́ — цёмны лес — чужа́я душа́ — потёмки;

~ы́мі рука́мі жар заграба́ць — погов. чужи́ми рука́ми жар загреба́ть;

пад ~у́ю ду́дку скака́ць — погов. под чужу́ю ду́дку пляса́ть;

~у́ю бяду́ на па́льцах развяду́ — посл. чужу́ю беду́ рука́ми разведу́;

на ч. карава́й рот не разяўля́й — посл. на чужо́й карава́й рот не разева́й;

ко́жны гад ~о́му гро́шу рад — посл. беру́т зави́дки на чужи́е пожи́тки;

ад ~о́га ша́лу галава́ кру́ціцца — погов. в чужо́м пиру́ похме́лье;

з ~о́га каня́ і ў гразі́ злазь — посл. с чужо́го коня́ среди́ гря́зи доло́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

акцэ́нт, -у, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

1. Націск у слове, а таксама знак націску (спец.).

Зрабіць а. на чым-н. (перан.: падкрэсліваючы, звярнуць увагу на што-н.; кніжн.).

2. Асаблівасці вымаўлення, уласцівыя тым, хто гаворыць на чужой мове.

|| прым. акцэ́нтны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зале́жнасць, -і, ж.

1. Адносіны адной з’явы да другой як выніку да прычыны.

З. рыначных цэн ад попыту.

У залежнасці ад абставін.

2. Падпарадкаванасць іншым, чужой уладзе, волі.

Прыгонная з.

Быць у залежнасці.

3. У граматыцы: фармальная падпарадкаванасць аднаго слова ці сказа другому.

З. даданага сказа ад галоўнага.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

грабе́ж, ‑бяжу, м.

Заход чужой маёмасці, звычайна з прымяненнем сілы; аграбленне. Вораг здалёку мог выпусціць стрэлы, Выскачыць зблізку з мячом ці дубінай, — Гвалт і грабеж панавалі няспынна. Бітэль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пасумава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак.

Сумаваць некаторы час. Мы сягоння на чужой чужыне сядзем па-сяброўску за сталом, Пасумуем па сваёй краіне, Песню «А ў бары, бары» спяём. Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

несамасто́йны, ‑ая, ‑ае.

Які дзейнічае пад уплывам чужой волі; пазбаўлены самастойнасці. Несамастойны чалавек. □ — А ты не перакручвай, не адцягвай ад сябе ўвагі! — умяшаўся Грушэўскі, які ведаў несамастойны характар Колі. Карпюк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаадрачэ́нне, ‑я, н.

Свядомае адмаўленне ад асабістых выгад у імя каго‑, чаго‑н. Скарына — выдатны тып вучонага-гуманіста, якому чужой была афіцыйная царкоўная мараль з яе пропаведдзю самаадрачэння і пакорлівасці. Алексютовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уско́сны, -ая, -ае.

1. Не непасрэдны, пабочны; проціл. прамы.

Ускосныя звесткі.

Ускосныя доказы.

Абвінавачванне ўскосна (прысл.) датычыць і яе.

2. У граматыцы пра перадачу чужой мовы: які выражаецца даданым сказам.

Ускосная мова.

Ускоснае пытанне.

○ Ускоснае дапаўненне — у граматыцы: дапаўненне ў любым склоне, акрамя вінавальнага без прыназоўніка.

Ускосны склон — у граматыцы: усякі склон, акрамя назоўнага.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)