апруцяне́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Застылы, скарчанелы (пра труп, часткі мёртвага цела). Ляжаў .. [Амелька] апруцянелы, з раскінутымі рукамі, пасінелы, агідны, як і ўсё яго жыццё. Сабаленка.
2. Які страціў адчувальнасць; анямелы, адубелы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прах, ‑у, м.
Цела чалавека пасля смерці; труп. Яна і ехала сюды,.. каб пабачыць, дзе спачывае яе дзіця, каб пакланіцца яго праху... Сачанка.
•••
Пайсці прахам гл. пайсці.
У пух і прах гл. пух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разлага́ться
1. расклада́цца;
о́кись рту́ти разлага́ется на ртуть и кислоро́д во́кіс рту́ці расклада́ецца на ртуць і кісларо́д;
2. (гнить), гні́сці гніць;
труп разлага́ется труп гніе́;
3. перен. (дезорганизоваться) разбэ́шчвацца; см. разложи́тьсяII;
4. страд. расклада́цца; разбэ́шчвацца; см. разлага́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Закатру́піць, закатру́піті ’забіць’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. zakatrupić ’тс’, дзе za‑, ka‑, прэфіксальныя, а корань trup‑ (гл. труп).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акасцяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Стаць цвёрдым, як косць; ператварыцца ў косць.
2. Акалець, адубець, застыць (пра труп). // Страціць ад холаду гнуткасць, адчувальнасць; змерзнуць.
3. перан. Застыць у якіх‑н. формах, перастаць развівацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дубяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Мерзнучы, страчваць рухомасць, адчувальнасць. Прабіраў мароз. Дубянелі рукі і ногі, трэслася ўсё цела ад холаду. Капыловіч.
2. Зацвердзяваць, карчанець (пра труп). — Праз паўгадзіны [жывец] дубянее, а нежывога шчупак не бярэ. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трупае́дзіна экспр. ‘сварлівая жанчына, заяда’ (клец., Бел. дыял. 3). Іранічнае ўтварэнне да труп і есці (гл.), параўн. польск. trupojad ‘звер, які харчуецца трупамі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
здыхата́ ж., прост.
1. падёж м., мор м.;
2. (труп животного) дохля́тина, па́даль;
3. перен. (о хилом человеке) дохля́тина; мозгля́к м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апруцяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм.
1. Застыць, скарчанець (пра труп, часткі мёртвага цела). [Ракуцька:] — Паспеў я яшчэ заўважыць, як дрыгнулі яго [немца] ногі і апруцянелі навек. Чорны.
2. Страціць адчувальнасць; анямець, адубець. Цела проста апруцянела і страціла здольнасць што-небудзь успрымаць. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Патрупяшы́ць ’пагнісці’ (ваўк., Сл. ПЗБ), патрупехнуць ’струхлець’ (ветк., Мат. Гом.). Генетычна роднасныя з труха (гл.), тады ‑пе‑ можна ўспрымаць як экспрэсіўны дзеяслоўны суфікс. Ёсць падставы таксама суаднесці бел. лексемы з труп, якое, паводле Зубатага (AfslPh, 16, 416)’, Младэнава (там жа, 36, 132), Бугі (РФВ, 75, 151), Брандта (там жа, 25, 31), Мюленбаха–Эндзеліна (4, 226 і 248), суадносіцца са словам труха. У такім выпадку па‑трупехнуць можна разглядаць як кантамінаванае ўтварэнне (з патрухаць і + трупець < труп.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)