вастры́ць, вастру, вострыш, вострыць; незак., што.
1. Рабіць што‑н. вострым. Вастрыць нож. Вастрыць аловак. □ Рабочыя разышліся па месцах і прыняліся хто наразаць, хто тачыць, хто шліфаваць, хто стругаць, хто вастрыць на наждаку разцы ды зубцы. Гартны.
2. перан. Рабіць што‑н. больш успрымальным. Вастрыць слых.
•••
Вастрыць зброю — рыхтавацца да ўзброенага нападу на каго‑н., да вайны.
Вастрыць (тачыць) зуб (зубы) — а) на каго. Маючы злосць на каго‑н., імкнуцца нашкодзіць яму, нарабіць непрыемнасцей; б) на што. Мець вялікае жаданне завалодаць чым‑н., захапіць што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вадато́ча ’рэчышча’ (Др.-Падб.); ’пратока’ (Гарэц.). Ст.-рус. водоточа. Да вада і тачыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
патачы́ць 1, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак., што.
1. Натачыць, навастрыць. А каса пад мянташкаю просіцца: «Патачы ты мяне, паганы. Заблішчу я навостранай просінню. І цябе не змару да начы». Свірка.
2. Натачыць, навастрыць усё, многае. Патачыць усе нажы.
3. і без дап. Тачыць некаторы час. Патачыць мінут дзесяць.
патачы́ць 2, ‑точыць; зак., што.
1. Пагрызці, падзіравіць усё, многае (пра моль, чарвякоў і пад.). Дзверы ў шафе патачыў шашаль... Баранавых. Дрэва патачыў чарвяк, на хаты яно лонаўцам не згадзілася. Пташнікаў.
2. Тачыць некаторы час (пра моль, чарвякоў і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тачы́цца I несов., страд. точи́ться; см. тачы́ць I
тачы́цца II несов.
1. (в земле) ры́ться;
крот то́чыцца — крот ро́ется;
2. (в дереве и т.п.) грызть;
ша́шаль то́чыцца ў стале́ — ша́шель грызёт стол;
3. страд. точи́ться; гры́зться; см. тачы́ць II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
То́чыць, зато́чыла ’карціць, закарцела’, ’няма цярпення’ (Нас.). Да тачыць 1 (гл.), якое да прасл. *točiti ’круціць, вярцець’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
изъеда́ть несов.
1. е́сці, з’яда́ць; (истачивать — ещё) тачы́ць, сто́чваць;
2. (искусывать) куса́ць;
3. (о едких веществах) раз’яда́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
То́чыцца ’струменіцца’ (Ян.). Да тачыць (гл.), якое да прасл. *točiti sę ’ліцца, налівацца’, ’вылівацца па кроплі’ — каўзатыва ад *tekti ’цячы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́шва ’ніжняя частка кашулі, надточаная іншай тканінай’ (Сакал., Лекс. Бел. Палесся). Няясна, магчыма, з *тачва ад тачыць 3 (гл.), збліжанае з шыць, параўн. прышва, прошва, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́тачак ’высевак’ (пух., Сл. ПЗБ), прыто́чка ’дадатак’ (Байк. і Некр.). Ад прытача́ць ’надтачыць; дадаць частку, кавалак, каб павялічыць што-небудзь’ < тачыць (гл.). Адносна семантыкі параўн. яшчэ і ўкр. приточи́ти ’далучыць, дадаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вагаві́ла ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, 809). Параўн. вага ’ўмацаваная на сасе перакладзіна, якая служыць для даставання вады са студні’ (Юрч.). Да вагаваць ’карыстацца рычагом’, вагаваць > вагавіла на ўзор тачыць > тачыла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)