упячы́, упяку́, упячэ́ш, упячэ́; упячо́м, упечаце́, упяку́ць; упёк, упякла́, -ло́; упячы́; упе́чаны; зак.
1. што. Спячы, добра прапячы.
У. хлеб.
2. каго (што). Адправіць куды-н. супраць волі; зняволіць (разм.).
У. ў глуш.
У. ў турму.
3. каго. Папракнуць, з’едліва сказаць што-н. каму-н. (разм.).
У. каго-н. на сходзе.
4. што. Марна патраціць (разм.).
Упяклі столькі грошай.
|| незак. упяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спе́чаны
1. испечённый;
2. поджа́ренный; сде́ланный;
3. обожжённый, сожжённый;
4. обожжённый; сожжённый;
1-4 см. спячы́;
5. спец. спечённый; см. спячы́ся 4
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
напячы́, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце; пр. напёк, ‑пякла, ‑пякло; заг. напячы; зак.
1. чаго. Спячы нейкую колькасць чаго‑н. Напячы булак. Напячы бліноў. □ Прынеслі дроў, агню наклалі, У прыску бульбы напяклі. Колас. // Спячы на патэльні, на агні, наскварыць. Дзеля госця Марта напякла скавародку сала, і ўсе мачалі ў яго бульбу і елі ўрачыста, па-святочнаму. Брыль.
2. што. Разм. Моцна нагрэць, перагрэць на сонцы, печы і пад. Напячы бок ля вогнішча. Напячы спіну на пляжы.
3. каго-што. Разм. Апячы крапівой; наджаліць (пра насякомых). Напяклі жывёлу авадні. // перан. Набіць, нахвастаць да раздражнення скуры. [Камлюк:] — Вось кадраў венікам ногі, напёк — адразу палягчэла, быццам, і не было ў іх праклятага раматусу... М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́печы, ‑пеку, ‑печаш, ‑печа; ‑печам, ‑печаце, ‑пекуць; пр. выпек, ‑пекла; заг. выпечы; зак., што.
1. Прыгатаваць пячэннем, спячы. Пякарня выпекла тону хлеба.
2. Добра прапячы.
3. Расходаваць цеста ў працэсе пячэння. Выпечы ўвесь замес.
4. Знішчыць агнём, жарам, кіслатою. Выпечы бародаўку.
5. Выпаліць знак, кляймо на чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыпячы́, -пяку́, -пячэ́ш, -пячэ́; -пячо́м, -печаце́, -пяку́ць; -пёк, -пякла́, -ло́; -пячы́; -пе́чаны; зак.
1. што. Патрымаўшы доўга на агні, жары, падпаліць; злёгку спячы, апячы.
П. пірагі.
П. руку прасам.
2. (1 і 2 ас. неўжыв). Моцна прыгрэць (пра сонца).
Кпоўдню прыпякло (безас.).
3. перан., безас., каму. Прыйсціся цяжка, крута.
Яму тут добра прыпякло.
4. што. Змазаць чым-н. пякучым.
П. парэз ёдам.
|| незак. прыпяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прыпяка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гото́вность гато́ўнасць, -ці ж.;
в боево́й гото́вности у баяво́й гато́ўнасці;
в гото́вности напагато́ве;
испе́чь до по́лной гото́вности спячы́ по́ўнасцю, прапячы́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падпячы́, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце; пр. падпёк, ‑пякла, ‑пякло; заг. падпячы; зак.
Разм.
1. што. Падрумяніць (пра хлеб і пад.). Падпячы хлеб.
2. што. Дапячы сыраватае. Падпячы бульбу.
3. што і чаго. Спячы ў дадатак да чаго‑н. ужо спечанага.
4. каго-што і без дап. Моцна прыгрэць, прыпячы (пра сонца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замяні́цца, ‑мянюся, ‑менішся, ‑меніцца; зак.
1. З’явіцца на змену адно другому. Старое замянілася новым.
2. чым. Разм. Памяняцца чым‑н. з кім‑н. Замяніліся шапкамі.
3. у што. Разм. Ператварыцца, перарабіцца ў што‑н. [Незнаёмы:] Трэба ісці не азірацца, — бо хто азірнецца — у слуп спячы заменіцца, якога і перуны пасля з месца не зрушаць. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падгарэ́ць, ‑рыць; зак.
1. Згарэць, падпячыся з бакоў, знізу або, прыгарэўшы, набыць пах гарэлага. Пірог падгарэў. Малако падгарэла. □ Ніхто лепш за.. [пастуха] не пакажа, як зрабіць галасістую дудачку з вярбы альбо спячы ў прыску бульбы, каб яна нідзе не падгарэла. Шыловіч.
2. Згарэць знізу, пры зямлі. Дрэва падгарэла. □ Расошкі падгарэлі, і іх прыйшлося замяніць новымі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панапяка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. чаго. Напячы многа чаго‑н. [Кадзя:] — Без хлеба ў лесе сядзім. І муку маем, а спячы няма дзе. Дык мы па сваіх людзях рашылі развезці і папрасіць, каб панапякалі. Сабаленка.
2. каго-што. Разм. Напячы крапівой, наджаліць усіх, многіх або ўсё, многае. Усіх [дзяцей] панапякаў-панаціраў [тата] жыгучкай, ды так, што жывога месца не засталося. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)