пане́сці
1.
2. (иметь достаточно силы, чтоб поднять и отнести) снести́;
3. (быстро повезти) понести́, помча́ть;
4.
5.
◊ як п. —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пане́сці
1.
2. (иметь достаточно силы, чтоб поднять и отнести) снести́;
3. (быстро повезти) понести́, помча́ть;
4.
5.
◊ як п. —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сто́ить
1. (о цене) каштава́ць;
2. (заслуживать) быць ва́ртым;
он не сто́ит сожале́ния ён не ва́рты спачува́ння (спага́ды);
не сто́ит того́
3. (надо, следует)
э́ту кни́гу сто́иит проче́сть гэ́ту кні́гу ва́рта прачыта́ць;
4. (как только, едва)
сто́ит сказа́ть одно́ сло́во, как он перебива́ет ва́рта сказа́ць адно́ сло́ва, як ён перапыня́е;
5. (требовать) каштава́ць;
э́то сто́ило большо́го труда́ гэ́та каштава́ла вялі́кіх намага́нняў;
◊
овчи́нка вы́делки не сто́ит аўчы́нка вы́рабу не ва́рта, вычы́нка даражэ́йшая за аўчы́нку; аўчы́нка не ва́рта вычы́нкі;
ничего́ не сто́ит сде́лать э́то нічо́га не кашту́е (не зна́чыць) зрабі́ць гэ́та;
сто́ит то́лько заикну́ться ва́рта то́лькі заікну́цца;
игра́ не сто́ит свеч гульня́ не ва́рта све́чак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уле́зці
1.
2.
3. (воткнуться) вонзи́ться;
4.
◊ у. ў даўгі́ — влезть в долги́;
у. ў душу́ — влезть в ду́шу;
ко́лькі ўле́зе —
у. ў шко́ду — а) нашко́дить; б) сде́лать потра́ву
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
трэ́ба I
1. с
2. сле́дует; необходи́мо; тре́буется;
3.
4.
◊ так яму́ (ёй, ім і г.д.) і т. — так ему́ (ей, им и т.д.) и на́до, и подело́м ему́ (ей, им и т.д.);
лепш не т. — лу́чше не на́до;
т. і ме́ру ве́даць — на́до (пора́) и честь знать;
т. ду́маць — на́до ду́мать (полага́ть);
і да булавы́ т. галава́ —
трэ́ба II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
што I,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
◊ ш. во́зьмеш — (з каго) взя́тки гла́дки;
ні на ш. не гле́дзячы — ни на что не гля́дя;
адно́ ш. —
ні за ш.: — а) ни в жизнь; ни за что; б) ни в каку́ю;
чаго́ до́брага, чаго́ не быва́е — не ро́вен час;
вярну́цца ні з чым — верну́ться ни с чем;
заста́цца ні з чым — оста́ться ни с чем;
няма́ аб чым (пра што) гавары́ць — не о чем говори́ть;
хоць ты ш. — хоть ты что;
быць ні пры чым — быть ни при чём;
чорт ве́дае ш. — чёрт зна́ет что;
чаго́ б гэ́та ні каштава́ла — во что бы то ни ста́ло;
ні за ш. на све́це — ни за что на све́те;
калі́ ш. яко́е — в слу́чае чего́;
з вы́падку чаго́ — по слу́чаю;
на чым свет стаі́ць — на чём свет стои́т;
у чым ма́ці нарадзі́ла —
ш. называ́ецца — что называ́ется;
ш. за напа́сць! — что за напа́сть!;
ш. за дзі́ва! — что за не́видаль!;
ад няма́ чаго́ рабі́ць — от не́чего де́лать;
ш. і каза́ць! — не́чего сказа́ть!;
ці ш. — что ли;
чаго́ мая́ нага́ хо́ча — чего́ моя́ нога́ хо́чет;
дарма́ ш. — да́ром что; нужды́ нет;
ш. да чаго́ — что к чему́;
на́ табе́, бо́жа, ш. мне (нам) няго́жа —
што II союз,
што III частица
1. употребляется в начале вопр. и восклицательных предложений (при выражении удивления, суждения и т.п.) что;
2.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
голова́
◊
забра́ть в го́лову убі́ць (набра́ць) у галаву́;
голова́ идёт кру́гом галава́ кру́ціцца, галава́ ідзе́ кру́гам;
пове́сить го́лову зве́сіць (апусці́ць) галаву́;
быть голово́й вы́ше быць на галаву́ вышэ́й;
го́лову дать на отсече́ние галаву́ даць на адсячэ́нне;
закружи́лось в голове́ закруці́лася галава́;
вскружи́ть го́лову закруці́ць галаву́;
как снег на́ голову як снег на галаву́;
с больно́й головы́ на здоро́вую з хво́рай галавы́ на здаро́вую;
в пе́рвую го́лову у пе́ршую чаргу́;
быть о двух голова́х не шкадава́ць галавы́;
вы́дать с голово́й вы́даць з галаво́й;
сломя́ го́лову, очертя́ го́лову на злом галавы́ (ка́рку); (стремглав) стрымгало́ў;
лома́ть го́лову (над чем-л.) лама́ць галаву́ (над чым-небудзь);
уйти́ с голово́й во что́-л. ца́лкам адда́цца чаму́-не́будзь;
без головы́ без галавы́;
в голова́х (в изголо́вье) у галава́х;
вы́бросить из головы́ вы́кінуць з галавы́;
заплати́ть голово́й заплаці́ць галаво́й;
на голове́ ходи́ть на галаве́ хадзі́ць;
намы́лить го́лову (кому) намы́ліць галаву́ (каму);
на све́жую го́лову (делать что) на све́жую галаву́ (рабіць што);
на свою́ го́лову на сваю́ галаву́;
не выходи́ть из головы не выхо́дзіць з галавы́;
отвеча́ть голово́й (за кого, что) адка́зваць галаво́й (за каго, што);
сам себе́ голова́ сам сабе́ галава́;
с головы́ (с каждого) з галавы́;
с головы до ног, с ног до головы́, с (от) головы́ до пят з галавы́ да ног, з ног да галавы́, з (ад) галавы́ да пят;
сложи́ть го́лову злажы́ць галаву́;
ударя́ть (уда́рить) в го́лову дава́ць (даць) у галаву́;
че́рез го́лову чью (кого) це́раз галаву́ чыю (каго);
мяки́нная голова́ мякі́на ў галаве́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
душа́
глубоко́ запа́сть в душу глыбо́ка запа́сці ў душу́;
ще́драя душа́ шчо́драя душа́;
рабо́тать с душо́й працава́ць з душо́й;
на́ душу населе́ния на душу́ насе́льніцтва;
◊
от всей души́ ад усёй (ад шчы́рай) душы́;
отвести́ ду́шу адве́сці душу́;
вы́мотать всю ду́шу вы́матаць усе́ духі́;
душа́ не на ме́сте душа́ не на ме́сцы;
мёртвая душа́ мёртвая душа́;
стоя́ть над душо́й стая́ць над душо́й;
ему́ не по душе́ э́то яму́ гэ́та не даспадо́бы;
души не ча́ять (в ком) душы́ не чуць (у кім);
душа́ нараспа́шку душа́ наро́схрыст, шчы́рая душа́;
по душа́м шчы́ра, адкры́та;
за ми́лую ду́шу з ахво́тай;
все́ми си́лами души́ усі́мі сі́ламі душы́;
жить душа́ в ду́шу жыць душа́ ў душу́;
душа́-челове́к душа́-чалаве́к;
прода́жная душа́ прада́жная душа́;
отда́ть бо́гу ду́шу адда́ць бо́гу душу́, душо́й загаве́ць;
криви́ть душой крыві́ць душо́ю;
всей душо́й усёй душо́й;
душа́ не принима́ет душа́ не прыма́е;
с души́ воро́тит з душы́ ве́рне;
душо́й и те́лом душо́й і це́лам;
загляну́ть в ду́шу у душу́ загляну́ць;
влезть в ду́шу у душу́ зале́зці;
до глубины́ души да глыбіні́ душы́;
душа́ ушла́ в пя́тки душа́ ў пя́ты пайшла́; аж душа́ зайшла́ся;
не име́ть ни копе́йки за душо́й не мець капе́йкі за душо́й;
ничего́ за душо́й нет нічо́га за душо́й няма́;
брать (взять) грех на́ душу браць (узяць) грэх на душу́;
вложи́ть ду́шу во что́-л. улажы́ць душу́ ў што-не́будзь;
душа́ не лежи́т к кому́-, чему́-л. душа́ не ляжы́ць (не го́рнецца) да каго́-, чаго́-не́будзь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
душа́
◊ д.-чалаве́к — душа́-челове́к;
д.-хло́пец — руба́ха-па́рень;
душо́й загаве́ць — отда́ть бо́гу ду́шу;
чу́е д. — чу́ет се́рдце;
д. мле́е — се́рдце замира́ет;
д. наро́схрыст — душа́ нараспа́шку;
ко́лькі д. хо́ча (жада́е) —
усёй душо́й — всей душо́й;
прада́жная д. — прода́жная душа́;
чарні́льная д. — черни́льная душа́;
чо́ртава д. — чёртова душа́;
адзі́н душо́ю — один одинёшенек;
крыві́ць душо́ю — криви́ть душо́й;
адве́сці душу́ — отвести́ ду́шу;
цёпла на душы́ — тепло́ на душе́;
го́рка на душы́ — го́рько на душе́;
накіпе́ла на душы́ — накипе́ло на душе́;
д. не прыма́е — душа́ не принима́ет;
з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит;
душо́й і це́лам — душо́й и те́лом;
загляну́ць у душу́ — загляну́ть в ду́шу;
ле́зці ў душу́ — лезть в ду́шу;
ад (з) глыбіні́ душы́ — от глубины́ души́;
да глыбіні́ душы́ — до глубины́ души́;
у глыбіні́ душы́ — в глубине́ души́;
ад усёй душы́ — от всей души́;
д. не на ме́сцы — душа́ не на ме́сте;
стая́ць над душо́й — стоя́ть над душо́й;
усі́мі фі́брамі душы́ — все́ми фи́брами души́;
жыць д. ў душу́ — жить душа́ в ду́шу;
адда́ць бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;
д. ў пя́тках апыну́лася — душа́ ушла́ в пя́тки;
не мець капе́йкі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;
як бог на душу́ пало́жыць — как бог на́ душу поло́жит;
нічо́га за душо́й няма́ — ничего́ за душо́й нет;
браць грэх на душу́ — брать грех на́ душу;
бо́гу душо́ю не вінава́ты (не ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист;
ко́лькі д. хо́ча (жада́е) —
улажы́ць душу́ — (у што) вложи́ть ду́шу (во что);
д. не ляжы́ць (не го́рнецца) — (да каго, чаго) душа́ не лежи́т (к кому, чему);
жыць як д. жада́е — жить в своё удово́льствие;
для душы́ — для души́;
д. балі́ць — душа́ боли́т;
з адкры́тай душо́й — с откры́той душо́й;
за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;
зае́чая (зайчы́ная) д. — за́ячья душа́;
мёртвыя ду́шы — мёртвые ду́ши;
наплява́ць у душу́ — наплева́ть в ду́шу;
па душы́ — (каму) по душе́ (кому);
у душы́ — в душе́;
па душу́ — (чыю) по ду́шу чью;
з лёгкай душо́й — с лёгким се́рдцем;
з дараго́й душо́й — всей душо́й, с ра́достью, раду́шно; от всей души́;
адкры́ць душу́ — откры́ть ду́шу;
браць (узяць) за душу́ (сэ́рца) — брать (взять) за́ душу (се́рдце);
вы́няць душу́ — вы́нуть ду́шу;
вы́вернуць душу́ — вы́вернуть ду́шу;
вы́трасці душу́ — вы́трясти ду́шу;
хварэ́ць душо́й — боле́ть душо́й;
(хоць) д. вон — (хоть) дух вон;
цягну́ць за душу́ — тяну́ть за́ душу;
запа́сці ў душу́ — запа́сть в ду́шу;
ле́гчы на душу́ — лечь на́ душу;
надрыва́ць душу́ — надрыва́ть ду́шу;
д. перавярну́лася — душа́ переверну́лась;
крык душы́ — крик души́;
вы́матаць (усю) душу́ — вы́мотать (всю) ду́шу;
трыма́цца як чорт за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;
адпусці́ць душу́ на пакая́нне — отпусти́ть ду́шу на покая́ние;
ні адно́й жыво́й душы́ — ни одно́й живо́й души́;
д. гары́ць — душа́ гори́т;
душы́ не чуць — души́ не ча́ять;
прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;
як ма́слам па душы́ — как ма́слом по душе́;
ледзь-ледзь д. трыма́ецца — е́ле-е́ле душа́ в те́ле;
чужа́я д. — цёмны лес —
ра́да б д. ў рай, ды грахі́ не пуска́юць — рад бы в рай, да грехи́ не пуска́ют
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ро́зум, -му
1. ум, ра́зум;
2. рассу́док;
◊ здаро́вы р. — здра́вый смысл (рассу́док);
ад вялі́кага ~му —
не пры сваі́м ~ме — не в своём уме́;
бра́цца за р. — бра́ться за ум;
стра́ціць р. — лиши́ться ума́;
наве́сці (наста́віць) на р. — наста́вить на ум;
з ~мам — с умо́м;
набра́цца ~му — набра́ться ума́;
не з яго́ (тваі́м і г.д.) ~мам — не с его́ (твои́м и т.д.) умо́м;
не ў по́ўным ~ме — не в по́лном рассу́дке (уме́);
р. за р. захо́дзіць — ум за ра́зум захо́дит;
~му не дабра́ць — ума́ не приложи́ть;
~му недасту́пна — уму́ непостижи́мо;
адня́ць р. — отня́ть ум;
на мой дурны́ р. — по моему́ сла́бому разуме́нию;
быць у по́ўным ~ме — быть в по́лном рассу́дке;
дзіця́чы р. — де́тский ум;
цвяро́зы р. — здра́вый ум;
мо́цны за́днім ~мам — за́дним умо́м кре́пок;
вы́жыць з ~му — вы́жить из ума́;
з ~му зве́сці — с ума́ свести́;
жыць сваі́м ~мам — жить свои́м умо́м;
жыць чужы́м ~мам — жить чужи́м умо́м;
бог ~му не даў — бог ума́ лиши́л;
асве́чаны р. — просвещённый ум;
дайсці́ сваі́м ~мам — дойти́ свои́м умо́м;
го́ра ад ~му — го́ре от ума́;
схапі́цца за ро́зум — схвати́ться за ум;
дабра́ць ~му — взять в толк;
крану́цца з ~му — спя́тить с ума́;
прыйсці́ да ~му — взя́ться за ум, призаду́маться;
што галава́, то р. —
людзе́й слу́хай, а свой р. май —
каб не твой р. ды не на́ша хі́трасць, прапа́лі б усе́ на све́це —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сле́довать
1. (идти за кем, чем) ісці́ (сле́дам, усле́д); (ходить) хадзі́ць (сле́дам, усле́д); (ехать) е́хаць (сле́дам, усле́д); (ездить) е́здзіць (сле́дам, усле́д); (двигаться, трогаться) ру́хацца (сле́дам, усле́д); (направляться) накіро́ўвацца (сле́дам, усле́д); (наступать) настава́ць (сле́дам, усле́д), надыхо́дзіць (сле́дам, усле́д);
сле́довать за ке́м-л. по пята́м хадзі́ць (ісці́) за кім-не́будзь (сле́дам, усле́д) па пя́тах;
ле́то сле́дует за весно́й ле́та ідзе́ (настае́, надыхо́дзіць) (сле́дам, усле́д) за вясно́й;
2. (до чего) ісці́; (ехать) е́хаць; (направляться) накіро́ўвацца;
по́езд сле́дует до Ми́нска цягні́к ідзе́ да Мі́нска;
3. (руководствоваться чем-л.) кірава́цца (чым), трыма́цца (чаго), прытры́млівацца (чаго); (поступать подобно кому-л.) рабі́ць так, як (хто-небудзь), рабі́ць сле́дам (усле́д) (за кім-небудзь); (брать пример с кого-л.) браць пры́клад (з каго-небудзь); (поступать, подражая кому-, чему-л.) насле́даваць (каму, чаму), перайма́ць (каго, што); (слушаться) слу́хаць (слу́хацца) (каго, чаго);
сле́довать пра́вилам трыма́цца (прытры́млівацца) пра́віл;
сле́довать до́лгу кірава́цца абавя́зкам;
сле́довать мо́де прытры́млівацца мо́ды;
сле́довать уче́нию Па́влова насле́даваць вучэ́нню Па́ўлава;
он во всём сле́довал своему́ отцу́ ён усё рабі́ў так, як яго́ ба́цька; ён ва ўсім браў пры́клад са свайго́ ба́цькі;
сле́довать внуше́нию се́рдца слу́хацца ўнушэ́ння сэ́рца;
4.
вам сле́дует обрати́ться в спра́вочное бюро́ вам трэ́ба (патрэ́бна, ва́рта, нале́жыць, неабхо́дна) звярну́цца ў бюро́ даве́дак;
вам не сле́довало так поступа́ть вам не трэ́ба (не ва́рта) было́ так рабі́ць;
как и сле́довало ожида́ть як і трэ́ба было́ чака́ць;
5. (причитаться)
мне с них сле́дует сто ты́сяч рубле́й мне з іх нале́жыць сто ты́сяч рублёў;
6. (быть следствием) выніка́ць;
одно́ сле́дует из друго́го адно́ выніка́е з друго́га;
отсю́да сле́дует вы́вод, что… адсю́ль выніка́е, што…;
◊
как сле́дует як ма́е быць, як нале́жыць, як след.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)