приме́р
1. (образец) пры́клад, -ду м., узо́р, -ру м.;
приме́р му́жества пры́клад (узо́р) му́жнасці;
взять для приме́ра узя́ць для пры́кладу (за ўзор);
он явля́ется для нас приме́ром ён з’яўля́ецца для нас узо́рам (пры́кладам);
2. (частный случай) пры́клад, -ду м.;
приведём приме́р прывядзём (во́зьмем) пры́клад;
3. мат. пры́клад, -ду м.;
реше́ние приме́ров рашэ́нне пры́кладаў;
◊
для приме́ра для пры́кладу;
к приме́ру сказа́ть напры́клад;
4. не в приме́р а) (кому, чему) не то́е што (хто, што), не так як (хто, што) ставится в середине или в конце предложения и выделяется запятыми; (в отличие) у адро́зненне (ад каго, чаго); (в противоположность) у супрацьле́гласць (каму, чаму); не ў пры́клад (каму, чаму);
не в приме́р про́чим не то́е што (не так як) і́ншыя; б) (гораздо) зна́чна; (несравненно) непараўна́на;
его́ расска́з не в приме́р интере́снее яго́ раска́з (апо́вед) зна́чна (непараўна́на) цікаве́йшы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Дубаве́цце ’дробязь, глупства’ (Касп.). З *dǫbo‑větьje ’дубовае галлё’ (> ’дробязь, глупства’). Яшчэ адзін прыклад існавання ў гаворках значнай колькасці складаных слоў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праму́за ’падпечак’ (пруж., Сл. Брэс.; маст., Сцяшк. Сл.). Відаць, трэба было б пісаць праму́га, параўн. прыклад: У прамузе ляжаць стальнякі. Тады — да прамуга (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самаво́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Разм. Самавольная адлучка (са службы, з работы і пад.). Пайшоў.. [Амельчанка] ноччу з лагера ў самаволку, каб пагрэцца ў хаце лесніка, а там стаіць вартавы. Дудо. Сяржант Шаўчук, не ў прыклад сваім падначаленым, пайшоў аднойчы ў самаволку. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узо́р, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Малюнак, у якім спалучаюцца ў пэўным парадку лініі, колеры, фігуры і пад.
У. тканіны.
Маляўнічы ў.
Ледзяны ў. на акне (перан.).
2. чаго і без дап. Паказальны або пробны выраб.
Узоры тканіны.
У. паперы.
3. чаго і без дап. Паказальны прыклад чаго-н., што-н. дасканалае, вартае пераймання.
У. мужнасці.
У. працавітасці.
4. Спосаб канструкцыі, від, форма.
Вінтоўка новага ўзору.
|| прым. узо́рны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грэхападзе́нне, ‑я, н.
У біблейскім міфічным паданні — парушэнне першымі людзьмі, Адамам і Евай, запаветаў бога. // перан. Кніжн., іран. Парушэнне грамадскіх норм паводзін, маралі і пад. Мы вышэй прывялі прыклад таго, як Энгельгардт, учыніўшы сваё народніцкае грэхападзенне, дапісаўся да таго, што «добра было б» развіваць у вёсцы адработкі! Ленін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіне́кдаха, ‑і, ДМ ‑дасе, ж.
Стылістычны прыём, калі назва часткі, прыватнага выкарыстоўваецца замест назвы цэлага, агульнага і наадварот (напрыклад: «галава» замест «чалавек» і пад.), а таксама слова і зварот, ужытыя такім чынам. Разваламі часам называліся самі сані — характэрны прыклад сінекдахі: назва часткі прадмета пераносіцца на ўвесь прадмет. «Помнікі».
[Грэч. synekdochē — суаднясенне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Напры́клад ’прыкладна’ (Нас.), ’напрыклад’ (Гарэц., Яруш., Байк. і Некр., ТСБМ). Згодна з Кюнэ, разам з укр. наприклад ’тс’ запазычана з польск. na przykład (Кюнэ, Poln.). Малаверагодна, гл. прыклад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
яви́ть сов., книжн. (показать) паказа́ць; (обнаружить) вы́явіць; (проявить) праяві́ць; (оказать) вы́казаць; зрабі́ць; (иметь) мець;
◊
яви́ть приме́р паказа́ць пры́клад;
яви́те ми́лость зрабі́це ла́ску.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зматажы́цца ’налегчы’ (Сл. паўн.-зах.). Прыклад: «індычка зматажылася на гусяня і пашла комкаючы» (шчуч.). Улічваючы геаграфію, верагодна, з літ. Крыніцай можа быць matažgóti, matarúoti, mataškúoti ’махаць’, sumatažgóti ’пачаць рухацца, махаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)