◎ По́длабка ’планка, якая прыбіваецца пад з’езджаны полаз у санях’ (Мат. Гом.), подпапка ’тс’ (Сцяц.). Відаць, таго ж паходжання, што і падлу́бак ’планка на полаз’, каранёвая частка якіх выступае таксама ў надставіш ’вузкая планка, што набіваецца на капылы паверх вязоў’, надулубкі ’вязок ў санях’, падубець ’памаразень’, што ідэнтыфікуецца з ‑сіьІЬ‑, гл. даўбаць ’дзяўбаць, рабіць выемку’ (Цыхун, SOr, 39, 281), параўн. таксама надаўб, падпанкі. Сцяцко выводзіць подпапка ад падлапіць ’даць латку’ (Сцяцко, СНЛ, 183). Хутчэй за ўсё — народнаэтымалагічнае асэнсаванне, гл. лапіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Напонка ’верхняя планка ў папяровым змеі, сцягнутая ніткай’ (Растарг.). Ад напінаць ’нацягваць’, гл. пяць, пну.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
штыке́ціна, ‑ы, ж.
Адна планка ў штыкетніку. Вухнаты снег вісеў на яблынях, ляжаў высокай шапачкай на кожным слупу, на кожнай штыкеціне. Гаўрылкін. З аднаго боку хаты быў агарод, абнесены няроўным плотам з шырокіх штыкецін. Аляхновіч. Дабегшы да агароджы, Сцёпка адарваў штыкеціну і пралез у сад. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лы́штва ’планка’ (Клім.), ’жэрдкі, якія ўпоперак прыбіваюцца да крокваў вышэй палавіны іх вышыні’ (Тарн.). Да лі́штва (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэга́лы ’калёсы для перавозкі снапоў і сена’ (брасл., Сл. ПЗБ), рыґалы ’спецыяльная рама на возе’ (пух., Жыв. сл.). Рус. ре́гель ’падпорка, перакладзіна; даўгая тонкая планка’. Відаць, з польск. rygiel ’бэлька’ < сяр.-н.-ням. regel ’рычаг, падпорка’, першакрыніца нар.-лац. regula ’кій, планка’ (Фасмер, 3, 457). Форма дры́галы ’жэрдкі, прымацаваныя да калёсаў вазіць бярвёны’ (Стан.) утварылася паводле народнай этымалогіі ад дрыгаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
папяро́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Брус, жэрдка, планка і пад., замацаваныя ўпоперак чаго‑н. або паміж чым‑н. Засталіся толькі два слупы. Вартаўнік прыбіў да іх папярочкі, і цяпер даяркі сушаць там ручнікі, цадзілкі, вёдры і бітоны... Нядзведскі. Коні стаялі прывязаныя да вазоў або да знарок змайстраваных жардзяных папярочак. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.
2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.
◊
Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).
Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).
Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).
|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.
Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Бла́нка ’жэрдка, якая прымацоўваецца ўпоперак паміж кроквамі’ (палес., Тарнацкі, Studia). Бясспрэчна, дыялектная форма (азванчэнне п > б перад санорным) да пла́нка (гл.), якое запазычана з ням. Planke.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераплі́ца, перяплі́ца, параплі́ца, парлі́ца, партві́ца, цярплі́ца, пярхлі́ца ’металічная планка ў адтуліне верхняга каменя жорнаў’ (ЛА, 4) — усе да парпліца (гл.), пачатак слова перааформлены пад уплывам слоў з прыстаўкай пера-.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́шалка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
1. Дошка, паліца або стойка з кручкамі ці калочкамі, на якія вешаюць адзенне.
2. Спецыяльная пятля, за якую вешаюць адзенне. [Рамір] падчапіў на палец куртку за вешалку, закінуў яе за спіну. Асіпенка.
3. Жорсткая планка з кручком, на якую вешаецца адзенне ў распраўленым па плячах выглядзе.
4. Разм. Тое, што і гардэроб (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)