но́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Памянш. да ноша.
2. Ахапак, вязка (сена, саломы, дроў і пад.). Майскім вечарам Ірына несла на сабе з бліжняга алешніку ношку дроў. Даніленка. Пад’ёмны кран плаўна і лёгка апісаў дугу, быццам у яго клыках быў не дзевяцітонны груз, а ношка саломы. Гроднеў.
3. Здабыча пчалы за адзін вылет. Ліпавы цвет каштоўны не толькі тым, што ён дае мёд высокай якасці. З яго пчолы бяруць вельмі добрыя ношкі. Гавеман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
першабы́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да найстаражытнейшага перыяду гісторыі чалавецтва. Першабытны чалавек. Першабытнае грамадства. Першабытная культура.
2. перан. Устарэлы, прымітыўны. Першабытная тэхніка. □ У гэтым млыне і пад’ёмны механізм быў таксама стары, першабытны. Брыль. // Дзікі, некультурны. Першабытныя норавы.
3. Першапачатковы, былы. Тут, у вёсцы, першабытная цішыня, хвалюючы водар зямлі, пах усяго жывога, што расце, цягнецца да сонца, дыхае. Навуменка. І вецер імкнецца наўсцяж развінуць сваю першабытную дужасць. Глебка. // Некрануты, у натуральным стане. Першабытны лес.
4. Ужываецца ў якасці састаўной часткі назваў некаторых выкапнёвых жывёл. Першабытны зубр.
•••
Першабытны камунізм гл. камунізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
верх, -у, М на вёрсе, мн. вярхі́, вярхо́ў, м.
1. Найбольш высокая, размешчаная над іншымі частка чаго-н.
В. дома.
В. гары.
Жыць на самым версе.
2. Пад’ёмны навес экіпажа, аўтамашыны.
Грузавік з брызентавым верхам.
3. Добры бок адзення, пакрыты, абшыты матэрыяй, а таксама сама матэрыя; верхняя частка шапкі з другой матэрыі; верхняя частка абутку.
Драпавы в. паліто.
Скураны в. (абутку).
4. перан., адз. Перавага (разм.).
Паглядзім, чый тут в. будзе.
Браць в. (перамагаць).
5. перан., чаго, адз. Вышэйшая, крайняя ступень чаго-н.
В. дасканаласці.
В. майго жадання.
6. мн. Вышэйшыя кіруючыя колы грамадства.
Кіруючыя вярхі.
Сустрэча ў вярхах.
7. перан., мн. Неглыбокія, павярхоўныя веды; знешні бок з’явы (разм.).
Нахапацца вярхоў.
Слізгаць па вярхах.
8. мн. Высокія ноты (спец.).
Браць вярхі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мост, ‑а, М ‑сце; мн. масты, ‑оў; м.
1. Збудаванне для пераходу або пераезду цераз раку, канал, чыгунку і г. д. Чыгуначны мост. Пад’ёмны мост. □ Гулка аддаецца тупат капыт па драўляным мосце. Бядуля. І ўсе сходзяцца на адным: да таго, як будзе пабудаваны капітальны мост праз Дзвіну ў раёне будоўлі, на месцы пераправы патрэбен наплыўны мост. Грахоўскі. // перан. Тое, што служыць звяном сувязі паміж кім‑, чым‑н. Бясхітрасна і проста Сыду на берагі чужыя я. Хачу зрабіцца хоць маленькім мостам Між імі і табой, зямля мая. Панчанка.
2. У спорце — пастава, пры якой цела выгнута грудзямі ўверх з апорай на далоні і пяткі.
3. Спец. Частка шасі аўтамашыны, трактара, размешчаная над восямі і звязаная з коламі. Пярэдні мост. Задні мост.
4. Спец. Планка, на якой замацоўваецца рад штучных зубоў.
•••
Паветраны мост — авіяцыйная лінія з перавалачнымі аэрадромамі і навігацыйным абсталяваннем.
Пантонны мост — мост на пантонах.
(Патрэбен) як у мосце дзірка гл. дзірка.
Проста з моста гл. проста.
Спаліць масты (за сабой) гл. спаліць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мост м.
1. в разн. знач. мост;
чыгу́начны м. — железнодоро́жный мост;
за́дні мост — за́дний мост;
кансо́льны м. — консо́льный мост;
наплаўны́ м. — наплавно́й мост;
панто́нны м. — понто́нный мост;
пад’ёмны м. — подъёмный мост;
паве́траны м. — возду́шный мост;
2. обл. пол;
3. (зубной протез) мост;
◊ (патрэ́бна) як у мо́сце дзі́рка — (ну́жно) как соба́ке пя́тая нога́;
масты́ спалі́ць — сжечь мосты́;
про́ста з мо́ста — ни с того́ ни с сего́, про́сто так
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мост в разн. знач. мост, род. мо́ста м.;
железнодоро́жный мост чыгу́начны мост;
а́рочный мост а́рачны мост;
цепно́й мост ланцуго́вы мост;
вися́чий мост віся́чы мост;
за́дний мост авт. за́дні мост;
коле́йный мост каляі́нны мост;
сде́лать мост спорт. зрабі́ць мост;
консо́льный мост кансо́льны мост;
наплавно́й мост наплаўны́ мост;
понто́нный мост панто́нны мост;
подъёмный мост пад’ёмны мост;
возду́шный мост паве́траны мост;
разводно́й мост развадны́ мост;
развести́ мост разве́сці мост;
навести́ мост наве́сці мост;
◊
сжечь мосты́ масты́ спалі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)