слых, -у, м.
1. Адно з пяці знешніх пачуццяў, якое дае магчымасць успрымаць гукі.
Органы слыху.
2. Здольнасць правільна ўспрымаць і аднаўляць музычныя гукі.
Абсалютны с.
Падбіраць музыку на слых.
3. Вестка, гаворка пра каго-н., звычайна нічым яшчэ не падмацаваная.
Сярод людзей пра гэта пайшоў нядобры с.
◊
Ні слыху ні дыху (разм.) — няма ніякіх вестак.
|| прым. слыхавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Слыхавыя органы.
С. апарат.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вісельнік ’павешаны’ (БРС; КЭС, лаг.); ’варты шыбеніцы’ (Нас., Шат.), вісяльнік ’нядобры чалавек’ (Жд., 2). Укр. вішальник, рус. висельник, ст.-рус. висѣльникъ ’варты шыбеніцы’ (з XVII ст.). Відавочна, паходзіць ад viselʼь і суф. ‑nikъ; параўн. славен. víselj ’жолуд (у загадцы)’ < vis‑ěti і суф. ‑elʼь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падцкава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; ‑куём, ‑куяце; зак., каго на каго-што, з дадан. сказам і без дап.
Тое, што і нацкаваць. Падцкаваць на нядобры ўчынак. □ З палаючымі вачыма .. па балоце хадзіў Мікола з самадз[елка]вай стрэльбай, набітай кулямі... — Стрэльні, Мікола! Падцкуй! — Ой, глядзі, брат?! Як стрэльнуць, дык і свету не ўбачыш! Нікановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хі́бны, ‑ая, ‑ае.
1. Адмоўны, нядобры. Саўка акінуў поглядам сваіх мыслей увесь складаны комплекс той ролі, на якую падбіваў яго Бруй, з усімі яе выгодамі і хібнымі бакамі. Колас.
2. Памылковы, няправільны. Хібны крок, брак, недасеў, зрыў, безгаспадарчасць і абязлічка — гэта ўсё роўна, што без барацьбы ворагу здаць пазіцыі... Дудар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недо́брый
1. нядо́бры; (злой) злы, ліхі́;
2. (плохой) нядо́бры, дрэ́нны;
недо́брые ве́сти нядо́брыя (дрэ́нныя) ве́сткі;
в недо́брое вре́мя, в недо́брую по́ру, в недо́брый час у нядо́брую (ліху́ю) часі́ну;
недо́брое ме́сто нядо́брая мясці́на, нядо́брае ме́сца;
недо́брые лю́ди (о разбойниках) нядо́брыя (ліхі́я) лю́дзі;
недо́брые ру́ки нядо́брыя ру́кі;
недо́брый глаз нядо́брае (зло́е) во́ка;
недо́брый сон нядо́бры (дрэ́нны) сон;
◊
помина́ть (укоря́ть и т. п.) недо́брым сло́вом успаміна́ць (дакара́ць і да таго́ падо́бнае) нядо́брым сло́вам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ві́на,
гл. віны.
віна́, ‑ы, ж.
1. Нядобры ўчынак, правіннасць. Зразумець віну. Даказаць віну. □ Чэсь апусціў галаву ў знак свае віны і стаяў панурыўшыся. Колас. // Адказнасць за ўчынак, злачынства. Па чыёй віне?
2. Прычына. А сок быў свежы, такі хвацкі, Такі салодкі, забіяцкі! Ён быў галоўнаю віною Таго, што позняю парою Сядзелі дзеці чарадою. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Су́рада ’змалку, ад маленства’ (мядз., Сл. ПЗБ). З су- і род 1 (гл.), параўн. зро́ду ’ад самага нараджэння’ (< *sъ‑rodu). Сюды ж, відаць, сурдо́лле ’нядобры чалавек’ (Мат. Маг.) з пропускам (сінкопай) галоснага (параўн. су́рметка < су́раметка, гл. сурамяць), суф. ‑ол‑ і развіццём “адмоўнай” семантыкі па тыпу вырад, вырадак (гл.). Да формаў зборнасці ў экспрэсіўных назоўніках параўн. недачупалле, незграбоцце і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нела́дный
1. (нехороший) нядо́бры; (плохой) дрэ́нны, ке́пскі;
2. (нескладный) няскла́дны; (неуклюжий) нязгра́бны;
◊
будь он нела́ден каб ён спрах; няха́й ён спра́хне; няха́й яму́ лі́ха.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
непадо́бны, ‑ая, ‑ае.
1. на каго-што, да каго-чаго і без дап. Які не мае падабенства з кім‑, чым‑н. Шабуня ляжаў на траве, непадобны на сябе. Мележ. [Салдаты] зусім былі непадобны на тых, якія займалі калісьці .. станцыю. Лынькоў.
2. Абл. Заганны, нядобры. [Аўгіня:] — Цяжка мне стала, Мартын, жыць з чалавекам, які пачаў займацца непадобнымі справамі, тапіць людзей, наводзіць паліцыю. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
до́бранькі, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Ласк. да добры (у 1, 2 і 3 знач.). Часам.. [Юлька] бывае ласкавенькай, добранькай і міленькай. Бядуля. — Будзьце ж так добранькі, таварыш прадстаўнік, пашкадуйце ўжо мяне, бедную. Галавач.
2. Разм. Ужываецца іранічна ў процілеглым значэнні: дрэнны, нядобры. — Дарэмна крыўдуеш, Сідар. Ты сам ведаеш, што білі цябе пашы хлопцы для адводу вачэй, для жарту, можна сказаць. — Добранькія жарцікі! Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)