наро́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад нарадзіць.
2. у знач. наз. наро́джаны, ‑ага, м.; наро́джаная, ‑ай, ж. Той (тая), хто нарадзіўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абрадзі́цца, ‑раджуся, ‑родзішся, ‑родзіцца; зак.
Разм. Нарадзіць. На нашу гаману збегліся даглядчыкі і даяркі, дапытваючыся, што здарылася. А тое, кажу, што маладзіца абрадзілася. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нара́духа ’вясёлка’ (ТС). Відаць, народнаэтымалагічна асэнсаванае ридуга, збліжанае з нарадзіць, нараджиць ’упрыгожваць, прыбіраць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
На́рад ’нашчадкі’ (Сержп. Грам.). Ад нарадзі́ць ’радзіць, даць жыццё’; магчыма, архаізм, у якім захавалася першаснае значэнне ’ўсе народжаныя, нашчадкі, род’, параўн. народ (гл.).
Нара́д 1 ’падрыхтаваныя да ткацтва кросны’ (мсцісл., Жыв. сл., Лебед., Мат. Гом.), ’увесь набор ткацкіх прылад’ (дзярж., З нар. сл.). Ад нарадзі́ць ’падрыхтаваць кросны да ткацтва’, да рад (гл.).
Нара́д 2 ’воз без драбін для вывазкі сена’ (Сержп. Земл.), нара́дка ’воз, у якім возяць гной’ (Жд. 2). Ад нарадзі́ць ’прыстроіць, падрыхтаваць’, гл. рад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спарадзі́ць, -раджу́, -ро́дзіш, -ро́дзіць; -ро́джаны; зак.
1. каго (што). Нарадзіць, даць жыццё каму-н.
С. сына.
2. перан., каго-што. З’явіцца прычынай узнікнення чаго-н., стаць крыніцай чаго-н.
Замоўчванне фактаў спарадзіла чуткі.
|| незак. спараджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. спараджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Нарэ́ндзіць ’прыстроіць, нарыхтаваць’ (Арх. Федар.). З польск. narzędzić, narządzić ’тс’, чаму адпавядае беларускае па паходжанню нарадзіць ’тс’, гл. нараду.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Народак ’наседжанае яйцо’ (Некр.), ’баўтун’ (светлаг., Мат. Гом.), ’зародак’ (ТС), ’сперматазоід’ (ЭШ). Суфіксальнае ўтварэнне ад нарадзіць, параўн. зародак, нарадзень (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апраста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Вызваліцца, ачысціцца ад чаго‑н.
2. Абл. Нарадзіць. Адзін кандытар вельмі плакаў, што жонка ў яго павінна праз колькі дзён апрастацца ад цяжару. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зве́ргнуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.
1. каго-што. Сілай пазбавіць улады, скінуць; знішчыць, спыніць існаванне чаго-н. (высок.).
З. цара.
З. самадзяржаўе.
2. каго і без дап. Нарадзіць заўчасна (пра жывёл; разм.).
Карова звергла.
|| незак. звярга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. звяржэ́нне, -я, н. (да 1 знач.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыжы́ць, -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ы́ты; зак. (разм.).
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыняцца, укараніцца.
Саджанцы добра прыжылі на новым месцы.
2. каго (што). Нарадзіць, даць жыццё дзіцяці (ад пазашлюбнай сувязі).
П. дзіця з кім-н.
|| незак. прыжыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)