накаламу́ціць, ‑мучу, ‑муціш, ‑муціць; зак., чаго.

1. Закаламуціць нейкую масу якой‑н. вадкасці.

2. перан.; і без дап. Разм. Нарабіць чаго‑н. непрыемнага; выклікаць сваркі, незадавальненне. [Ермаліцкі:] — Я думаю, што гэты злыдзень [Собіч] доўга не будзе. Накаламуціць тут у нас, папераварочвае ўсё дый дасць лататы яшчэ куды. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Му́тлавіца, му́тлавыця ’вельмі брудная вада ў непраточнай сажалцы’ (Клім.). Да муці́ць > мут > ⁺му́тлавый ’мутны’. Параўн. таксама ўсх.-палес. му́тлаўка ’мутная вада’ (КЭС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Муць ’каламуць, дробныя часцінкі’, ’туман, смуга, імгла’ (Яруш., ТСБМ; рэч., слаўг., паўн.-усх., Яшк.), ’непакой, хваляванне’ (Бяльк.). Прасл. mǫtь < mǫtiti > муці́ць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Барля́ць ’пераліваць, узбоўтваць; працаваць без толку’ (Касп.). Параўн. рус. дыял. (пск., вяц., ноўгарад.) бурли́ть ’муціць, мяшаць ваду, пераліваць вадкасць’. Гл. бурлі́ць, буры́ць 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мути́ть несов.

1. (жидкость) муці́ць, каламу́ціць;

мути́ть во́ду муці́ць (каламу́ціць) ваду́;

2. перен. (делать неясным) тума́ніць, за́сціць;

мути́ть ум тума́ніць (за́сціць) ро́зум;

3. (возбуждать) баламу́ціць; (бунтовать) бунтава́ць; (путать) блы́таць; (подстрекать) падбухто́рваць;

мути́ть люде́й баламу́ціць (бунтава́ць, падбухто́рваць) людзе́й;

4. (в голове, в глазах и т. п.) безл. мутне́ць;

5. (тошнить) безл. ну́дзіць;

меня́ мути́т мяне́ ну́дзіць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мату́н ’манюка, хлуслівы чалавек’ (Бяльк.; смарг., Сл. ПЗБ). Рус. моту́н ’мот; бясчэсны, непастаянны, безалаберны’. Да матаць (гл.). Суфікс той жа, што і ў муцю́н (< муці́ць ’хлусіць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тумаці́ць ‘дурманіць’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Фармальна выводзіцца ад назоўніка, што адпавядае рус. дыял. тумота́ ‘слепата, цемната’, менш верагодна — у выніку кантамінацыі лексем тума́ніць і муці́ць ‘хлусіць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пе́лек ’плёскат, пляск’, пеляска́ць ’паласкаць (бялізну)’, ’муціць, хваляваць’, пеляска́цца ’мыцца ў рацэ, у вадзе’ (Нас.). У выніку кантамінацыі паласкаць і пляскаць (Шахматаў, Очерк, 153), параўн. пялёскацца (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Муця́р, мутя́р, мутіэр, муцяры́ско ’хлус, ілгун’ (Выг. дыс.; бяроз., Шатал.; пруж., Сл. ПЗБ; драг., Лучыц-Федарэц). Да муці́ць (гл.). Аб суфіксе ‑яр гл. Сцяцко, Афікс. наз., 29–30.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Плю́тацца ’блытацца’ (паст., воран., Сл. ПЗБ), плютьць гаварыць абы-што’ (міёр., Нар. лекс.). Да плут, муціць i̯ (гл.). Мяккасць ‑я*⇉пад уплывам польск. plątać (šią) ’блытацца’, ’заплятацца (пра язык)’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)