пакая́нны, -ая, -ае (кніжн.).

Які ўтрымлівае ў сабе пакаянне; вінаваты.

П. выгляд.

Пакаяннае пісьмо.

Напісаць пакаянную (наз.).

◊

Пакаяннай галавы меч не сячэ (прыказка) — таму, хто прызнаў сваю віну, трэба дараваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мечано́сец, ‑носца, м.

Гіст.

1. Член нямецкага рыцарскага ордэна, заснаванага ў 1202 г. для захопу Прыбалтыкі, гербам якога быў меч і крыж.

2. Сярэдневяковы воін, узброены мячом. // Слуга рыцара, які насіў за ім меч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пови́нный

1. (виновный) вінава́ты;

2. (раскаявшийся) уст. пакая́нны;

◊

пови́нную го́лову меч не сечёт посл. пакая́ннай галавы́ не сціна́юць; пакая́ннай галавы́ і меч не ймець; пако́рнага і меч не сячэ́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кава́ны

1. прич., в разн. знач. ко́ванный; см. кава́ць;

2. прил., в разн. знач. ко́ваный;

к. меч — ко́ваный меч;

к. ку́фар — ко́ваный сунду́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ме́чнік, ‑а, м.

Гіст. У старажытнасці — воін, які насіў меч. // Рамеснік, які вырабляў мячы. Сярод рамеснікаў упамінаюцца прафесіі кавалёў, слесараў, гарматнікаў, .. мечнікаў. «Полымя».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

була́т, ‑а і ‑у, М ‑лаце, м.

1. ‑у. Даўнейшая ўзорыстая высакаякасная сталь для клінкоў.

2. ‑а. Гіст. Клінок (меч, шабля, кінжал) з такой сталі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

точи́ть​I несов.

1. (изготовлять точением) тачы́ць;

2. (острить) вастры́ць; (на точиле) тачы́ць;

◊

точи́ть зу́бы тачы́ць зу́бы;

точи́ть ля́сы блы́нды пра́віць;

точи́ть нож (меч) тачы́ць (вастры́ць) нож (меч).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

асі́лак, ‑лка, м.

Герой беларускіх казак, легенд, воін незвычайнай сілы, мужнасці і розуму; волат. Выхапіў асілак Дубавік свой востры меч і адсек цмоку ўсе тры галавы. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

двухру́чны, ‑ая, ‑ае.

1. З дзвюма ручкамі. Двухручная піла.

2. Прызначаны для карыстання абедзвюма рукамі адначасова. Адзін з мужыкоў ледзь варочаў абедзвюма рукамі радавую святыню — двухручны меч. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ме́чыкі ’цюльпаны’ (паст., Сл. ПЗБ), драг. мэ́чыке ’гладыёлусы’ (Лучыц-Федарэц), відаць, з польск. mieczyk ’тс’, як і чэш. mečík, серб.-харв. ма̏ч, mačika, mečiką, mačȋc, mačinac, ’тс’, mačac ’стальнік, Ononis spinosa’ славен. mȅč ’гладыёлус’, mečíka ’касач’, — усе першапачаткова з’яўляюцца старым перакладам з лац. gladiolus ’невялікі меч’ > ’мечавідны ліст’ < gladius ’меч’ паводле падабенства лістоў да мяча.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)