Слі́зганка ‘слізкае месца; коўзанка’ (ТСБМ), слі́згаўка ‘месца на лёдзе, дзе магчыма коўзацца’ (Нас., Яшк.). Рус. цвяр. слизга́лка ‘каток’, польск. ślizgawka ‘тс’, макед. лизга́лка ‘слізкае месца; галалёдзіца’. Да слізгаць (гл.). Варыянт слізґа́ўка, паводле Сл. ПЗБ (4, 483), з польскай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́тик
1. уменьш.-ласк. като́к, -тка́ м.; ко́цік, -ка м.;
2. зоол. ко́цік, -а м.;
морско́й ко́тик зоол. марскі́ ко́цік;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прасі́цца, прашу́ся, про́сішся, про́сіцца; незак.
1. Прасіць аб дазволе зрабіць што-н., адправіцца куды-н.
П. на каток.
2. Пра дзяцей: прасіць дазволу адправіць натуральную патрэбу.
П. на гаршчок.
3. Прасіць прабачэння, спагады, дапамогі і пад. (разм.) —
Адпусціце мяне, не мучце! — просіцца хлопчык.
4. перан. Быць гатовым да чаго-н., вельмі прыдатным для чаго-н. (разм.).
Пейзаж так і просіцца на палатно.
|| наз. папрасі́цца, -рашу́ся, -ро́сішся, -ро́сіцца (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мітусня́, ‑і, ж.
1. Хуткі і бесперапынны рух у розных напрамках. З маленства .. [Алесь] любіў каток і тую мітусню, што панавала на ім. Шыцік.
2. Паспешнае, неспакойнае перамяшчэнне з месца на месца. У вагоне пачалася мітусня, якая звычайна бывае перад апошняй станцыяй. Васілёнак.
3. Бязладнае мільганне перад вачыма. Адкрыеш вочы, і зноў пачынаецца мітусня зданнёвых прывідаў, незразумелая галюцынацыя. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
отпусти́ть сов.
1. в разн. знач. адпусці́ць, мног. паадпуска́ць;
отпусти́ть дете́й на като́к адпусці́ць дзяце́й на като́к;
отпусти́ть реме́нь адпусці́ць рэ́мень;
отпусти́ть това́р адпусці́ць тава́р;
отпусти́ть бо́роду адпусці́ць бараду́;
отпусти́ть сре́дства адпусці́ць сро́дкі;
отпусти́ть шу́тку адпусці́ць жарт;
2. (простить) уст. адпусці́ць, дарава́ць;
отпусти́ть грехи́ рел. адпусці́ць (дарава́ць) грахі́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пацяша́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго.
1. Весяліць, забаўляць. Бывала, калі мы ішлі са школы, Антось да самага броду пацяшаў нас рознымі выдумкамі. Чарнышэвіч.
2. Разм. Суцяшаць, супакойваць, абнадзейваць. — Гэты пан лепшы, дасць вопратку, — пацяшаў бацька, хоць сам у гэта ні кропелькі не верыў. Пальчэўскі. «Нічога, каток, — пацяшае .. [бабка], — бывае яшчэ і горш...» Брыль.
•••
Пацяшаць вока — тое, што і цешыць вока гл. цешыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праро́к, ‑а, м.
1. Паводле некаторых рэлігійных вераванняў — праведнік волі бога, пасланы богам. [Арцём:] — А сынок ты мой! Скажы мне, каток, які гэта прарок сядзеў у пустыні і крумкачы насілі яму мяса? Колас.
2. Прадказальнік будучыні, вяшчун. Запанавала цішыня, але Малец чамусьці ўспомніў перарваную ўжо каторы раз размову, спытаўся ў Ярошкі: — Слухай, прарок, а чаму ты мне не пагадаў наконт грошай? Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
буркава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.
Утвараць характэрныя для галубоў гукі. Саша сумна сядзела на лаўцы каля бальнічных варот і бяздумна сачыла, як на даху дома, што насупраць, буркуюць галубы. Шамякін. // перан. Жарт. Лагодна і пяшчотна размаўляць. З усімі.. [Ліза] гаварыла ласкава і мякка. Ну проста не гаварыла, а мурлыкала, як каток, ці буркавала, як галубка. Арабей. Сядзела на лаўцы Пад фрэнчам хлапечым І ўсё буркавала Каханку аб нечым. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Каўзе́ль ’каток на лёдзе’ (Касп., Нас., Бяльк., Сл. паўн.-зах., 2). Відавочнае ўтварэнне ад дзеяслова тыпу *kъlzati (sę) пры дапамозе суф. *‑elь. Параўн. словаўтваральную варыятыўнасць у вытворных ад гэтага дзеяслова: каўзе́ль, каўза́нка, каўзе́нька, ко́ўзалка. Зыходны дзеяслоў каўза́цца мае адпаведнасці ў рус. дыял. ко́лзать(ся), ко́вза́ться ’катацца на лёдзе’, укр. ко́взати(ся), чэш. klouzati, польск. kielłac, чэш. kluzkú ’слізкі, коўзкі’ і г. д. Гл. Фасмер, 2, 290; Слаўскі, 2, 147–148.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
залі́ць¹, -лью́, -лье́ш, -лье́; -льём, -льяце́, -лью́ць і -лію́, -ліе́ш, -ліе́; -ліём, -ліяце́, -лію́ць; -ліў, -ліла́, -ліло́; залі́; -літы; зак., што.
1. Пакрыць скрозь вадой або іншай вадкасцю.
Рака заліла паплавы.
Сонечнае святло заліло пакоі (перан.: вельмі асвяціла). Калоны дэманстрантаў залілі вуліцы (перан.).
2. Абліць, запэцкаць вадкім.
З. сшытак чарнілам.
3. Затушыць вадой.
З. агонь.
4. Напоўніць, пакрыць чым-н. вадкім, здольным зацвярдзець.
З. вуліцу асфальтам.
З. каток.
5. Наліць, напоўніць чым-н.
З. гаручае ў бак.
|| незак. заліва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. залі́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 4 і 5 знач.) і заліва́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)