ме́ркнуць, -ну, -неш, -не; ме́ркнуў, -нула і мерк, -кла; -ні; незак.
1. Траціць паступова яснасць, бляск; цямнець.
Зоркі меркнуць.
2. перан. Траціць сілу, славу, значэнне.
Слава меркне.
|| зак. паме́ркнуць, -ну, -неш, -не; паме́ркнуў, -нула і паме́рк, -кла; -ні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вастраво́кі, ‑ая, ‑ае.
1. Які добра бачыць, зоркі.
2. З бойкімі, жывымі вачамі. Вастравокі хлапчук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нябе́сны, -ая, -ае.
1. гл. неба.
2. перан. Цудоўны, чароўны, вельмі прыгожы.
Над цудам цуд н.
Нябеснае стварэнне.
3. Які мае колер неба; светла-блакітны.
Н. колер.
○
Нябесныя целы (спец.) — планеты, каметы, зоркі, галактыкі і іншыя касмічныя аб’екты, што вывучаюцца астраноміяй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
антысве́т, ‑у, М ‑свеце, м.
Гіпатэтычны касмічны аб’ект (тыпу зоркі або галактыкі), які складаецца з антырэчыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свяці́льнасць, ‑і, ж.
Спец. Велічыня поўнага светлавога патоку, які выпрамяняецца адзінкай паверхні крыніцы святла. Свяцільнасць зоркі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трэпасце́ць ‘мігцець, мігацець’: зоркі трэпасця́ць (пруж., ЛА, 2). Да трапятаць (гл.), з т. зв. s‑intensivum паводле Махэка, параўн. укр. дыял. трепесі́ти ‘дрыжаць ад страху’, рус. трепеста́ть ‘дрыжаць’; узыходзіць да прасл. *trepotati/*trepetati (Борысь, 649; Махэк₂, 657; Фасмер, 4, 99; Сной₂, 781), з варыятнай асновай: зо́ркі трэпаця́т (бяроз., ЛА, 2), балг. звезди́те трептя́т.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́смас, -у, м.
1. Сусвет (Сонечная сістэма, зоркі, галактыкі і пад.).
2. Прастора, якая распасціраецца за межамі зямной атмасферы на вышыні, большай за 100 км.
Палёт у к.
Асваенне космасу.
|| прым. касмі́чны, -ая, -ае.
К. карабель.
К. палёт.
Касмічныя прамяні.
К. век.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Зеркі ’вочы’, ’іскры’, ’зоркі’ (Нас.). Відаць, утворана ад *zьr‑ з суф. ‑ък‑; корань, прадстаўлены ў зрэнкі, зрок, мае значэнне ’глядзець’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
свяці́цца, свячу́ся, све́цішся, све́ціцца; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выпраменьваць святло.
На небе свяціліся зоркі.
У вокнах свяціліся агеньчыкі.
2. перан. Пра твар, вочы: іскрыцца радасцю, святлом, ажыўляцца ад шчасця.
Твар бабулі свяціўся дабратой.
|| наз. свячэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зо́рчаты, ‑ая, ‑ае.
Які мае форму зоркі (у 2 знач.); зоркападобны. У аснове пакрыцця будынка ляжаць складаныя зорчатыя скляпенні. Ліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)