Дапну́ць ’дабрацца, дайсці, знайсці, дапасці’ (Сцяц.). Як здаецца, можна ставіць пытанне, ці не з’яўляецца гэта лексема запазычаннем з польск. мовы. Параўн. польск. dopiąć ’дабіцца, дайсці’, dopinać ’дабівацца, дасягаць’. Аб магчымасці запазычання сведчыць геаграфія пашырэння слова (зах. гаворкі бел. мовы), а таксама, як здаецца, не зусім звычайны для бел. мовы марфалагічны тып дзеяслова. Прамым запазычаннем з польск. з’яўляецца і бел. дапя́ць (БРС) ’дабіцца, дайсці, апынуцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дасма́жыцца, ‑жыцца; зак.
Смажачыся, дайсці да гатоўнасці. Бульба дасмажылася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дасягну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ну́ў, -ну́ла, -лі́; -ні́; -ся́гнуты; зак., чаго.
1. Дайсці, даехаць і пад. да пэўнага месца.
Лодка дасягнула сярэдзіны ракі.
2. Распаўсюджваючыся, дайсці да якога-н. месца, да чаго-н. (пра гукі, пахі і пад.).
Пах з кухні дасягнуў пакоя.
Чуткі дасягнулі вёскі.
3. Дайсці да якога-н. узроўню ў сваім развіцці, праяўленні, у якіх-н. зменах.
Мароз дасягнуў 30°.
4. Дажыць да якога-н. узросту.
Д. паўналецця.
Д. глыбокай старасці.
5. Дамагчыся чаго-н., якой-н. мэты.
Д. згоды.
Д. поспехаў у навуцы.
|| незак. дасяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. дасягне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
знемагчы́, знемагу́, знямо́жаш; знямо́жа; знямо́г, знемагла́, -ло́; знемажы́, зак.
Страціць сілы, аслабець, дайсці да знямогі.
З. ад доўгай дарогі.
З. ад смагі.
|| незак. знемага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Прышло́паць (прышломатэ) экспр. ’ледзь дайсці’ (драг., Нар. лекс.). Гл. шлёмаць, шлэмаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Расшадо́баць ’уразумець, дайсці да сэнсу’ (слонім., Жыв. НС). Ад шадобаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дапну́ць
‘дабрацца, дайсці, дапасці да чаго-небудзь; давесці што-небудзь да каго-небудзь (дапнуць ісціну да субяседніка), зразумець што-небудзь (дапнуць да чаго-небудзь)’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
дапну́ |
дапнё́м |
| 2-я ас. |
дапне́ш |
дапняце́ |
| 3-я ас. |
дапне́ |
дапну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
дапну́ў |
дапну́лі |
| ж. |
дапну́ла |
| н. |
дапну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
дапні́ |
дапні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
дапну́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
закалыха́цца, -ышу́ся, -ы́шашся, -ы́шацца; -ышы́ся; зак.
1. Пачаць калыхацца.
Закалыхаліся сцягі ў калонах.
2. Дайсці да дрымотнага стану.
Закалыхаўся ў машыне.
|| незак. закалы́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дакіпе́ць, ‑піць; зак.
У выніку кіпення дайсці да стану гатоўнасці. Булён дакіпеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дахо́дзіць, ‑ходжу, ‑ходзіш, ‑ходзіць.
Незак. да дайсці.
•••
Рукі не даходзяць гл. рука.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)