Верані́ца ’чарада’ (Касп.). Параўн. рус. верени́ца ’чарада, натоўп, гурт, рад’. Меркаванні аб этымалогіі гл. Фасмер, 1, 296.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тубу́н ‘гурт’, тубуно́м ‘гуртам’ (Бяльк.). Да табу́н (гл.) з «гармоніяй» галосных на тэрыторыі дысімілятыўнага акання (Нарысы па бел. дыял., 43).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вата́га, ‑і, ДМ ‑тазе, ж.
Разм. Тое, што і гурт (у 1, 3 знач.). Па вуліцы, гучна перамаўляючыся, прайшла ватага партызан. Навуменка. Цёплымі днямі.. [хлапчукі] ватагай накіроўваліся на могілкі і гулялі ў вайну. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тру́па ‘калектыў артыстаў тэатра, цырка’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Запазычана з рускай мовы, у якой слова труппа паходзіць з ням. Truppe ‘трупа’, ‘атрад’, ‘войска’, апошняе запазычана з франц. troupe ‘натоўп, банда’, якое з позналац. trouppus ‘гурт’ і ст.-франк. þrop ‘група’, што ўзнікла ў выніку метатэзы з þorp ‘натоўп, гурт’, ‘сяло’, параўн. ст.-англ. þorp, þrop, англ. thorp ‘вёска’, ням. Dorf ‘тс’ (Фасмер, 4, 109; Чарных, 2, 267; Даза, 729; Васэрцыер, 237; ЕСУМ, 5, 657).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Набанды́жыць ’напіхаць, наладаваць’ (ТС), параўн. укр. набендюжитися ’надуцца’. Да экспрэсіўнага бандыжыць, што можа ўзыходзіць да ба́ндыш ’калун, сякера’ (гл.) або да літ. banda ’статак, гурт’ ці пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
згуртава́цца, ‑туецца; зак.
1. Упрытык наблізіцца адзін да аднаго, сабрацца ў гурт. Каля палкоўніка пана Дэмбіцкага згуртавалася цэлая грамада гасцей. Колас.
2. перан. Аб’яднацца; дасягнуць аднадушша ў поглядах, у дзеяннях. Загартаваныя ў колішняй падпольнай барацьбе нашы людзі згуртаваліся яшчэ больш. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скоп 1 ‘вылегчаны баран’ (іўеў., шальч., Сл. ПЗБ; ушац., кам., ЛА, 1). Гл. скапец 2.
Скоп 2 ‘гурт, кампанія, грамада’ (Бяльк., Сцяшк. Сл.), скопам ‘гуртам, натоўпам’ (Бяльк.). Гл. капа́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стаўчы́ся, стаўчэцца; стаўкуцца; пр. стоўкся, стаўклася, ‑лося; зак.
1. Стаць дробным, мяккім у выніку таўчэння. Соль дробна стаўклася.
2. Ачысціцца ад шалупіння.
3. У працэсе таўчэння змяшацца. Авёс з пшаніцай добра стаўкліся.
4. Абл. Стоўпіцца, сабрацца ў гурт. Каровы стаўкліся ў кучу. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сто́ўпіць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; зак., каго-што.
1. Сабраць у гурт. Стоўпіць кароў каля сажалкі.
2. Абл. Умясціць, утоўпіць. Хлопцы занеслі проста ў залу пяць мяшкоў арэхаў. Іх, шчыра кажучы, можна было стоўпіць і ў тры, але ж калі больш — неяк салідней. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ На́лля ’гурт’: Наляцела налля дзяцей (паст., Сл. ПЗБ), нальля ’пра таго, хто нагла і неадступна лезе ў шкоду’ (полац., Нар. лекс.), ’навала, напасць’ (ушац., Нар. сл.). Відаць, з *нагля, гл. наглы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)