Мазжачок ’аддзел галаўнога мозга ў патылічнай частцы галавы’ (ТСБМ), укр. мо́зочок, польск. móżdżek. Бел. лексема запазычана з рус. мозжечок. Да мозг (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
растармазі́ць, ‑мажу, ‑мозіш, ‑мозіць; зак., што.
1. Перашкодзіўшы тармажэнню, паскорыць ход чаго‑н.
2. Спец. Ліквідаваць у кары вялікіх паўшар’яў галаўнога мозга стан унутранага тармажэння пры дзеянні якога‑н. новага, пабочнага раздражняльніка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́дбічка ’абручык з ільнянай кудзелі, частка галаўнога убору’ (Сл. ПЗБ). Гл. падвічка ’тс’. Гук 6 замест в — вынік асіміляцыі, або па аналогіі з подбіўка ’падкладка’ (Янк. Мат., Сл. ПЗБ). Параўн. яшчэ рус. побогтик замест повойник ’намітка’ (Даль).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чэсць, -і, ж.
1. Вартыя павагі і гордасці маральныя якасці чалавека; яго адпаведныя прынцыпы.
Справа чэсці.
2. Добрая, незаплямленая рэпутацыя чалавека.
Бараніць ч. свайго імя.
3. Цнатлівасць (пра жанчын).
4. Слава, павага, пашана.
Госці ведалі, каму аказваць ч.
Ч. таму, хто самааддана працуе.
◊
Аддаць чэсць каму — прывітаць ваеннага, прыклаўшы руку да галаўнога ўбору.
Пара і чэсць знаць (разм.) — пара закончыць што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ко́ркавы 1, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да корку (у 1 знач.). // Зроблены з корку. Коркавы пояс. Коркавая ручка. Коркавая падэшва.
•••
Коркавае дрэва гл. дрэва.
ко́ркавы 2, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да кары галаўнога мозга. Коркавае рэчыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аналіза́тар, ‑а, м.
1. Прылада, пры дапамозе якой робіцца аналіз складаных рэчываў, з’яў і пад. Аналізатар газаў.
2. Сукупнасць органаў (органы пачуццяў, нервовыя шляхі і клеткі кары галаўнога мозгу), якія раскладаюць з’явы навакольнага свету на больш простыя элементы. Аналізатар святла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аддзе́л, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Падраздзяленне ў структуры якой-н. установы, прадпрыемства або ўстанова, якая ўваходзіць у склад якой-н. арганізацыі.
А. кадраў.
Галантарэйны а. магазіна.
2. Састаўная частка чаго-н., дзе знаходзяцца аднародныя прадметы; тэматычна аб’яднаная частка кнігі, газеты.
А. беларускага жывапісу.
А. хронікі ў газеце.
3. Адна з частак, на якія падзяляецца што-н. цэлае на аснове пэўных прыкмет.
Аддзелы галаўнога мозга.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўша́р’е ср. полуша́рие;
паўно́чнае (паўднёвае, усхо́дняе, захо́дняе) п. — се́верное (ю́жное, восто́чное, за́падное) полуша́рие;
○ ~р’і галаўно́га мо́зга — анат. полуша́рия головно́го мо́зга;
магдэбу́ргскія ~р’і — физ. магдебу́ргские полуша́рия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
то́нус, ‑у, м.
1. Працяглае ўзбуджэнне нервовых цэнтраў і мышачных тканак, якое не суправаджаецца стомай і абумоўлівае пэўнае функцыяніраванне органаў. Мышачны тонус. Тонус нервовай сістэмы. Тонус клетак кары галаўнога мозга.
2. перан. Ступень жыццядзейнасці арганізма або асобных тканак. Павышаны тонус. Жыццёвы тонус.
[Лац. tonus — ад грэч. tonos — напружанне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Прычабе́ніцца (прычэбеніцца) ’прычапіцца, прыстаць’ (ТС). Фармальна каранёвая частка суадносіцца з чэбень ’каркас галаўнога ўбору’, вытворнага ад набіць ’сціскаць’ (ТС). Сумнеўная сувязь з рус. арханг. чабанить, чебанить ’прыставаць да берага’, алан. ’хутка рухацца, бегчы’, якія Трубачоў у Фасмера (4, 308) параўноўвае з рус. табанить (гл. табаніць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)