Людзя́ный ’людскі, ветлівы’ (Клім., Мат. Маг.). Да прасл. lʼuděnъ(jь) (Трубачоў, Эт. сл., 15, 190).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даліка́тны, -ая, -ае.
1. Ветлівы, ласкавы ў абыходжанні з людзьмі.
Гэта спакойны, д. чалавек.
2. Які патрабуе асцярожных, тактоўных адносін (разм.).
Я да вас па далікатным пытанні.
3. Складаны, тонкі, выпеставаны.
Далікатныя рукі.
Чалавек далікатнага складу.
4. Кволы, мяккі, прыемны навобмацак.
Чаравікі з далікатнай скуры.
|| наз. даліка́тнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Люга́вы, люга́вый ’добры, хвацкі (пра танец)’ (клім., Мат. Маг.), смал. люга́вый ’ласкавы, мілы, ветлівы, ліслівы’. Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падку́слівы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які гаворыць з’едлівыя, непрыемныя словы. Настаўнік быў танкатвары, бледны, задумлівы, але з людзьмі наогул даволі ветлівы, прыемны і толькі часам, на злосць каму, падкуслівы і ўпарты, як казёл. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цётухна, ‑ы, ж.
1. Ветлівы зварот да цёткі, дарослай жанчыны наогул. [Слімак:] — Можа б вы, цётухна, чаго гарачага мне далі? Лынькоў.
2. У даўніх павер’ях усходніх і заходніх славян — надпрыродная істота, якая ўвасабляла трасцу або ліхаманку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абыхо́длівы, ‑ая, ‑ае.
Ветлівы, далікатны ў абыходжанні. Калі ўжо гаварыць аб ёй, дык усюды, дзе ні пабывала Марына, яна была самай абыходлівай і ласкавай сярод медсясцёр. Грамовіч. Гэта быў чалавек гадоў сарака, далікатны і абыходлівы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ветна (прысл.) ’ветліва’ (КТС), рус. бранск. ветный ’ветлівы’. Паходзіць ад вѣтъ (па аналогіі ад іншых прыметнікаў з вельмі прадуктыўным суфіксам ‑н‑ы). Гл. ве́тлы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ладзга́н ’пра малое дзіця, якое соваецца, лазіць куды не трэба’ (зэльв., Сцяц.). Балтызм, параўн. літ. lazgus ’гаваркі, ветлівы, далікатны’, lazgełi ’моцна гаварыць’, ’віцца, развівацца’ (Лаўчутэ, Балтызмы, П7).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малёдны ’ветлівы, мяккі характарам’, іўеў. (Сцяшк. Сл.), малёдненька ’памалу, павольна’ (там жа). Няясна. Відавочна, балтызм. Параўн. літ. malóninis ’пяшчотны’, у якім у групе ‑nin‑ пасля адбылося распадабненне: ‑нн‑ > ‑дн‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
друг, -а, м.
1. Той, хто дружыць 3 кім-н., блізкі сябар, прыяцель.
Стары д. лепш за новых двух (з нар.). Сустрэча з другам.
Зялёны д. (пра лес).
2. Ужыв. як зварот да блізкага чалавека, а таксама як ветлівы зварот да таварыша, суседа ці сустрэчнага чалавека.
Дапамажы, д.
3. К дру́жа (разм.). Ужыв. як форма звароту да каго-н.
Дарагі дружа, спачуваю табе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)