Радзі́целі мн. л. ’нябожчыкі, родзічы’ (Ян., Нас., Гарэц.), радзі́целі, радзі́цельскі дзень ’Дзяды’ (Мат. Гом.), радзі́цель адз. л. ’родзіч, сваяк’ (ст.-дар., Жыв. сл.). Значэнне ’памёршыя бацькі’ з’явілася вынікам дыферэнцыяцыі назваў з-за семантычнага пераразмеркавання слоў бацькі́ (мясцовая назва бліжэйшых крэўных) і радзі́целі (з рус. роди́тели ’бацькі’), што з ц.-слав., ст.-слав. родитель ’тварэц; бацька’ (БЕР, 6, 297). Адносна мн. л. гл. Фасмер, 3, 492.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адзінакро́ўны, -ая, -ае.
1. Які паходзіць ад аднаго бацькі, але розных маці (пра дзяцей).
Адзінакроўныя браты.
2. Які звязаны агульнасцю паходжання (пра аднапляменныя супольнасці, братэрскія народы і пад.).
Адзінакроўныя народы.
|| наз. адзінакро́ўе, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тату́ля ’ласкавы зварот да бацькі’ (ТСБМ), а таксама ў звароце да дзіцяці (Нас.), ’сын, вельмі падобны да бацькі’ (Яўс.), ’хросны бацька’ (Сцяц. Сл.), тату́ль іранічнае ’вялікі хлопец, старэйшы за іншых’ (беласт., Сл. ПЗБ). Гл. тата, з экспрэсіўнай суфіксацыяй, параўн. матуля 1, і ў пераносным ужыванні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падбухто́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., каго (што) (разм.).
1. Падбіць што-н. зрабіць (звычайна дрэннае, заганнае).
П. да спрэчак.
2. Настроіць супраць каго-н.
П. сына супраць бацькі.
|| незак. падбухто́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падбухто́рванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Праро́дзікі ’продкі’ (Сцяшк. Сл.). З польск. praroclzicie ’прабацькі’ з адаптацыяй суфіксальнай часткі, магчыма, па тыпу бацькі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напо́перак, прысл. і прыназ. (разм.).
1. прысл. Па шырыні чаго-н., ушырыню; упоперак.
Разрэзаць батон н.
2. прысл. Наперакор, не згаджаючыся з кім-н.
Гаварыць н.
3. прыназ з Д. Насуперак каму-, чаму-н.
Н. волі бацькі.
Н. жаданням.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзе́ці, дзяце́й, дзе́цям, дзе́цьмі і дзяцьмі́, (аб) дзе́цях.
1. мн. да дзіця.
2. Маладое пакаленне, бліжэйшыя патомкі.
Бацькі і дзеці.
Гушча дзяцей не разганяе (прыказка).
|| памянш.-ласк. дзе́ткі, -так і дзе́тачкі, -чак.
|| прым. дзіця́чы, -ая, -ае.
Д. тэатр.
Д. дом.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ко́пія, -і, мн. -і, -пій, ж.
1. Дакладнае ўзнаўленне, паўтарэнне чаго-н., зробленае з арыгінала; новы экзэмпляр.
К. карціны.
Зняць копію з пасведчання аб нараджэнні.
2. перан. Пра каго-н. (што-н.), вельмі падобнага да другога (на другое).
Сын — к. свайго бацькі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ра́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; незак., з кім.
1. Прасіць у каго-н. рады (у 1 знач.).
Да бацькі заўсёды ішлі р.
2. Мець з кім-н. раду (у 2 знач.), раіцца.
Сябры сталі р., што рабіць далей.
|| зак. пара́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дудзе́ць, дуджу́, дудзі́ш, дудзі́ць; дудзі́м, дудзіце́, дудзя́ць; дудзі́; незак.
1. Іграць на дудцы, дудзе.
2. Утвараць нудныя, цягучыя гукі.
Д. пад нос.
3. перан. Надаедліва, аднастайна паўтараць адно і тое ж (разм.).
Кожны вечар бацькі дудзелі яму, каб жаніўся.
|| наз. дудзе́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)