Па́пеж ’папа’ (Яруш.). Ст.-бел. папежъ ’тс’ (1501 г.) < ст.-польск. papież ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 175). Рус. папеж (XVII ст.) (відавочна, з польск. — Фасмер, 3, 200), ст.-слав. папежъ ’папа’, польск. papież, чэш. papež, славац. pápeź, славен. pȃpež. Крыніцай слова ў зах.-слав. мовах было ст.-бав. pápes, ст.-в.-ням. bâbes, якое баварскімі місіянерамі было распаўсюджана ў IX–X ст. у Маравіі і Паноніі і якое ўзыходзіць да народналац. pāpex ад лац. pāpa + pontifex (гл. Фасмер, там жа; Брукнер, 394; Махэк₂, 433).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лужы́шча 1 ’поле, дзе раней было балота’ (навагр., Жыв. сл.). Да лу́жа (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 159).
Лу́жышча 2 ’поле на месцы ўзаранага лугу’ (Прышч. дыс.). Да луг 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лямпе́шка ’планка, у якую ўстаўляецца верхні канец млёна’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Магчыма, да лямпа (гл.). Гняздо планкі, куды ўстаўляўся млён, было падобна да адпаведнага гнязда ў лучніку (посвету). Суфікс ‑ешка, як у даўбешка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прагаласо́ніць ’патраціць без патрэбы’ (навагр., Нар. словатв.). Няяснае слова. Можна было б параўнаць з галас ’крык, шум, бойка’, галасаваць ’гучна крычаць’ і да т. п. (гл.). Але ў гэтым выпадку няяснай застаецца семантыка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бясхле́б’е, ‑я, н.
Разм. Тое, што і бясхлебіца. Цяжка было.. [Акіліне] з дачкою выкідацца з бясхлеб’я, з холаду. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зя́бліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; незак., што.
Араць пад зябліва. Дзе-нідзе відаць было, як трактары зяблілі ржэўнік. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дажджлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Багаты дажджом, з частымі дажджамі. Неба было шэрае, халоднае, нібы ў познюю дажджлівую восень. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ашынава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.
Нацягнуць, надзець шыны на колы. [Макарку і дзядзьку Ціхону] трэба было сёння ашынаваць абоддзе колаў. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жарлі́ца, ‑ы, ж.
Рыбалоўная снасць для лоўлі драпежнай рыбы на жыўца. Трэба было паглядзець пастаўленую нанач жарліцу. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павярхо́ўнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць павярхоўнага. Павярхоўнасць назіранняў. □ Шмат было павярхоўнасці і схематызму ў творчасці рэжысёраў і аператараў. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)