задубе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Зрабіцца цвёрдым, нягнуткім, каляным. Вопратка задубела. // Змерзнуць; страціць гнуткасць ад холаду; закарчанець. Рукі на холадзе задубелі. □ — Ты чаго злезла з печы! Задубееш! — глянула бабка на мае босыя ногі. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запунсаве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Зрабіцца пунсовым. Дзявочыя шчокі запунсавелі, нібы тыя ружы. Арочка.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вылучыцца сваім пунсовым колерам, паказацца (аб чым‑н. пунсовым). У траве запунсавелі суніцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распраста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Зрабіцца простым, роўным, разагнуцца. Вожык зноў заварушыўся, хустачка распрасталася і накрыла яго ўсяго. Васілевіч. // Напружыўшы мышцы, выпрастацца, расправіцца. Як сагнецца [стары], дык хоць ты разгінай яго, ніяк распрастацца не можа. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыспасо́біць ’працаю нарыхтоўваць запас’; перан. ’зрабіць каму-небудзь што-небудзь дрэннае’ (Нас.), ’набыць; прыдбаць, прыстарацца’ (Бяльк.). Параўн. укр. приспособи́тися ’зрабіцца дагодлівым’, рус. приспосо́бить ’прыстасаваць, зрабіць прыдатным для чаго-небудзь’, польск. przysposobić, чэш. přizpůsobiti, славац. prisposobiť ’прыстасаваць, зрабіць прыдатным да чаго-небудзь’. Гл. спасо́біць. Гл. таксама Яшкін, Бел.-пол. ізал., 156.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
преврати́ться ператвары́цца; (обратиться) перавярну́цца;
◊
преврати́ться в слух навастры́ць слых, натапы́рыць ву́шы, ува́жліва прыслу́хацца;
преврати́ться в зре́ние пача́ць угляда́цца;
преврати́ться во внима́ние зрабі́цца ве́льмі ўва́жлівым.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
замацава́цца, -цу́юся, -цу́ешся, -цу́ецца; -цу́йся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць замацаваным.
2. Утрымацца на занятай пазіцыі, арганізаваўшы абарону.
Войскі замацаваліся на новых рубяжах.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Застацца за кім-, чым-н., зрабіцца прыналежнасцю каго-, чаго-н. (пра назву, мянушку і пад.).
Гэта мянушка за ім замацавалася назаўсёды.
|| незак. замацо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. замацо́ўванне, -я, н.
|| наз. замацава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
з’яві́цца, з’яўлю́ся, з’я́вішся, з’я́віцца; зак.
1. Прыйсці куды-н. па выкліку, па якой-н. афіцыйнай неабходнасці.
З. ў час.
З. ў суд.
2. Прыйсці, прыбыць.
Дадому сын з’явіўся позна вечарам.
3. Узнікнуць, паказацца перад вачамі, паявіцца.
На небе з’явіліся першыя зоркі.
4. Узнікнуць, пачаць існаваць.
З’явілася новая думка.
5. Стаць, зрабіцца чым-н.
Прастуда з’явілася прычынай хваробы.
◊
З’явіцца на свет — нарадзіцца.
|| незак. з’яўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. з’яўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазмрачне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць, зрабіцца змрочным, змрачнейшым. У полі адразу ўсё сціхла, нібы пазмрачнела, птушкі чародкамі і адна за адной падаліся ў лес. Кулакоўскі. Змянілася Зося. Прыгожы тварык як бы падпух, вочы пазмрачнелі. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памацне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Зрабіцца моцным, мацнейшым. Дождж пачынаў сціхаць, затое ўзняўся і гразіўся яшчэ больш, памацнець вецер. Караткевіч. [Маці:] — Колькі год у зямлянцы жылі, пакуль калгас памацнеў ды памог нам вось гэтую хатку паставіць. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пахаладне́ць, ‑ее; зак.
Стаць халодным, халаднейшым. Падзьмуў халодны вецер; у Сырніцы стала свежа, здалося, што і пад нагамі пахаладнела вада. Пташнікаў. // безас. Зрабіцца халадней. [Сіўцоў:] — Глядзі ты, неба ў хмарах, пахаладнела, як бы снег не пайшоў... Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)