рамі́з, ‑у, м.
1. У некаторых картачных гульнях — недабор пэўнай колькасці бітак, а таксама штраф за такі недабор.
2. Паўторны папераджальны ўдар у фехтаванні.
[Фр. remise.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штрафны́, -а́я, -о́е.
1. гл. штраф.
2. Які мае адносіны да спагнання за парушэнне якіх-н. правіл.
Ш. ўдар (у футболе). Штрафная лава (у спорце: для тых, хто часова выдалены з поля за парушэнне правіл гульні). Ш. батальён, штрафная часць (з тых, хто правініўся).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аштрафава́ць, ‑фую, ‑фуеш, ‑фуе; зак., каго.
Накласці штраф на каго‑н. [Аб’ездчык] лаяўся і крычаў, што аштрафуе нас [сям’ю Шуканоў], бо нам выпісана два кубаметры, а нарыхтавалі мы ўдвая больш.. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паспро́дваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Абл. Прадаць усё, многае або ўсіх, многіх. Плата і штраф былі такія, што людзі паспродвалі хто меў жывёлу і адзежу, пазаставаліся голыя. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані́; -на́ны; зак., што.
1. Прымусіць аддаць прызначанае.
С. доўг.
С. штраф.
2. на кім. Атрымаць задавальненне, выліўшы свой гнеў, дрэнны настрой на каго-н.
С. злосць на дамашніх.
|| наз. спагна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
|| незак. спаганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; наз. спаганя́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ві́ра 1, ‑ы, ж.
Грашовы штраф за забойства ці цяжкае калецтва вольнага чалавека ў Старажытнай Русі.
ві́ра 2, выкл.
У мове будаўнікоў, партовых грузчыкаў і інш. — падымай уверх!; проціл. майна 1.
[Ад іт. vira — паварочвай.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
налага́ть несов., в разн. знач. наклада́ць, накла́дваць;
налага́ть наказа́ние наклада́ць (накла́дваць) ка́ру (пакара́нне);
налага́ть взыска́ние наклада́ць (накла́дваць) спагна́нне;
налага́ть обя́занность наклада́ць (накла́дваць) абавя́зак; (обязывать) абавя́зваць;
налага́ть запреще́ние наклада́ць (накла́дваць) забаро́ну, забараня́ць;
налага́ть штраф (на кого) наклада́ць (накла́дваць) штраф (на каго), штрафава́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ На́вязка ’нешта навязанае’: навязкі навязваць (Л. Калюга), ’загавораная шаптухай ніцяная перавязка на балючым месцы’ (дзярж., Нар. сл.), ст.-бел. навязка, навезка, навеска (1444 г.) ’барыш, прыбытак; штраф’ (Гарб.): за шестеро коней no рублю грошей платити з навезкою. Да вязаць, першапачаткова ’тое, што прывязвалася’, у тым ліку пры ўзважванні ці вымярэнні — ’адрэзаная частка, якая прымацоўвалася да цэлага, каб не згубілася; даважка’, пазней ’дадатак звыш пэўнай меры’, ’прыбытак’, ’штраф’; старабеларускі юрыдычны тэрмін Булыка (Лекс. запазыч., 84) лічыць запазычаннем са ст.-польск. nawiązka ’тс’, што ў святле прыведзеных вышэй меркаванняў патрабуе дадатковай аргументацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Піня́ць, фалькл. піняці ’наракаць, дакараць’ (віц., Рам. 3), ’злаваць, папікаць’, піняцца ’скардзіцца, злавацца’ (Бяльк.). КЭСРЯ, 332 выводзяць ад пеня, якое са ст.-слав. пена ’штраф’ < пят. росна < ст.-грэч. ποινή ’пакаранне’. Гл. таксама пянягща ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фант, ‑а, М ‑нце, м.
1. толькі мн. (фа́нты, ‑аў). Гульня, удзельнікі якой у якасці штрафу выконваюць тыя ці іншыя жартаўлівыя заданні. Вечар скончыўся гульнямі. Селі гуляць у «фанты». Колас.
2. Прадмет, уладальніку якога паводле жараб’ёўкі прызначаецца як штраф пэўнае, звычайна жартаўлівае, заданне. // Заданне, якое даецца ўдзельніку гульні ў якасці штрафу.
[Ад ням. Pfand — заклад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)