Макру́хі ’грыбы, падобныя да рыжыкаў, толькі больш цёмныя’ (Інстр. II; калінк., Мат. Гом.; уздз., Нар. словатв.). Утварэнне, аналагічнае да папярэдняй лексемы. У іншых гаворках іх называюць мачонкі (Інстр. II, 103).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тёмный в разн. знач. цёмны;
тёмная ночь цёмная ноч;
тёмные во́лосы цёмныя валасы́;
тёмная вода́ мед. цёмная вада́;
тёмный смысл цёмны сэнс;
тёмное де́ло цёмная спра́ва;
све́тлые и тёмные воспомина́ния све́тлыя і цёмныя ўспамі́ны;
тёмные си́лы цёмныя сі́лы;
◊
темны́м-темно́ цёмна-цёмна, цямню́сенька;
тёмный лес цёмны лес;
темна́ вода́ во о́блацех книжн. цёмная спра́ва, нічо́га не я́сна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пазіты́ў, ‑тыва, м.
Здымак з негатыва, на якім светлыя і цёмныя часткі адпавядаюць іх сапраўднаму размеркаванню ў рэчаіснасці; проціл. негатыў.
[Ад лац. positivus — дадатны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неаднаста́йны, ‑ая, ‑ае.
Не аднолькавы з чым‑н., не падобны на іншых; неаднародны. Палосы неаднастайныя: адны цёмныя, другія святлейшыя, ёсць і зусім светлыя. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паразла́зіцца, ‑лазіцца; зак.
Разм. Разлезціся — пра ўсё, многае. Саламяныя стрэхі, крытыя шмат гадоў назад, асунуліся, паразлазіліся, паказвалі свае збуцвелыя рэбры і цёмныя правалы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мо́лада, прысл.
Як у маладога, як малады. Вочы [Гогіберыдзе] глядзелі молада, жвавыя, цёмныя і бліскучыя. Самуйлёнак. Кроў пульсуе заўзята, і молада Новым дням і пачуццям у лад. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўнашчо́кі, ‑ая, ‑ае.
Які мае поўныя шчокі. Глянуўшы цераз плячо, Антанюк убачыў цёмныя, з агеньчыкамі, вочы Залеціна. На курносым, паўнашчокім, яшчэ юнацкім твары не відаць было стомленасці. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галашчо́к, ‑у, м.
Абл. Вялікі мароз з ветрам (звычайна ў пачатку зімы да выпадзення снегу). Вось аднойчы ўдарыў галашчок, падзьмуў халодны, сіберны вецер і аднекуль прыгнаў цёмныя, нізкія хмары. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вя́ціцінь ’вяхір, Columba palumbus L.’ (Грыг.). Рус. дыял. вети́тень (Мат. СОС), вятю́тень ’тс’ (Дабр., Звукоподр.). Бел. маг. вяціцінь складае адзін арэал з рускімі словамі. Фасмер далучае да апошніх яшчэ вятютень, вятитель, вятюх, витютень, вититин, ветитин, якія пазначаюцца як «цёмныя» і якія Трубачоў, са спасылкай на Унбегауна, лічыць гукапераймальнымі (Трубачоў, Дополн., 1, 308).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надзе́мны, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца над паверхняй зямлі або на паверхні зямлі; проціл. падземны. Надземныя збудаванні. □ Вецер гнаў з-пад мора цёмныя, рэдкія воблакі, кружыў іх і раскідваў у надземных прасторах. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)