уско́сны, -ая, -ае.
1. Не непасрэдны, пабочны; проціл. прамы.
Ускосныя звесткі.
Ускосныя доказы.
Абвінавачванне ўскосна (прысл.) датычыць і яе.
2. У граматыцы пра перадачу чужой мовы: які выражаецца даданым сказам.
Ускосная мова.
Ускоснае пытанне.
○ Ускоснае дапаўненне — у граматыцы: дапаўненне ў любым склоне, акрамя вінавальнага без прыназоўніка.
Ускосны склон — у граматыцы: усякі склон, акрамя назоўнага.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сустрэ́чны, -ая, -ае.
1. Які рухаецца насустрач.
С. цягнік.
С. вецер.
Ніхто з сустрэчных (наз.) не спыніўся.
2. Які адбываецца пры сустрэчы, пры руху з двух бакоў.
С. бой.
С. агонь.
3. Які даецца ў адказ на што-н.
С. план.
◊
Першы сустрэчны — хто трапіцца, выпадковы.
Сустрэчны (наз.) і папярэчны — любы без разбору чалавек, усякі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ца́цкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Разм. Гуляць, забаўляцца з кім‑, чым‑н. Усякі прымаў яго [падмуркавы камень], Цацкаў, Як злітак дзівосны, Як цацку. Калачынскі. [Завішнюк:] — Мала працерабілі Акцызнік з Юркам Далінай, мала стараюцца дзяўчаты.. Цацкаюць ленту ў руках, падпяразваюцца, вехі мераюць... Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бары́ш, ‑у, м.
1. Пачастунак пасля куплі-продажу, заключэння здзелкі. Усякі.. торг і сканчэнне торгу звычайна адзначаецца барышом. Колас.
2. Чысты прыбытак ад гандлю або перапродажу. Вялікі барыш абвастрае нястрымную прагнасць яшчэ большага барышу. Маркс. Гонка ўзбраенняў.. прыносіць фантастычныя барышы магнатам капіталу. «ЛіМ».
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вся́кий мест. уся́кі; (всяческий, разный) усяля́кі; (каждый) ко́жны;
◊
во вся́ком слу́чае ва ўся́кім ра́зе;
на вся́кий слу́чай на ўся́кі вы́падак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сапра́ўдны, -ая, -ае.
1. Які адпавядае рэчаіснасці, аўтэнтычны, рэальны, праўдзівы.
С. дакумент.
2. Які захоўвае сваю сілу, дзейнічае.
Білет с. тры дні.
3. Які з’яўляецца лепшым узорам чаго-н., ідэалам каго-, чаго-н.
С. мастак.
Сапраўдная дружба.
4. Пра адмоўныя якасці каго-н. (разм.).
С. дурань.
○
Сапраўдны лік — у матэматыцы: усякі лік, дадатны або адмоўны, цэлы або дробавы.
|| наз. сапра́ўднасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зве́сціся, звяду́ся, звядзе́шся, звядзе́цца; звядзёмся, зведзяце́ся, звяду́цца; звёўся, звяла́ся, -ло́ся; звядзі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перастаць існаваць, знікнуць.
Тая парода жывёлы ўжо звялася.
2. Страціць сілы, пахудзець.
Звёўся чалавек зусім.
3. да чаго і на што. Скараціўшыся, спрасціўшыся, выразіцца ў чым-н. малым, нескладаным.
Справа звялася да дробязей.
З. на нішто (страціць усякі сэнс, усякае значэнне).
|| незак. зво́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абмо́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Усякі матэрыял для абмотвання чаго‑н.
2. звычайна мн. (абмо́ткі, ‑так). Палоска матэрыі для абмотвання нагі вышэй чаравіка. [Чалавек] быў.. у салдацкіх чаравіках з абмоткамі. Чорны.
3. Сістэма праваднікоў у электрычнай машыне, па якой праходзяць токі, што ствараюць магнітныя палі. Абмотка ротара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зброд, ‑у, М ‑дзе, м., зб.
Разм., пагард. Бязладнае зборышча выпадковых людзей. Усякі зброд. □ Вам імпануе гэты зброд? — спытаў [Альшэўскі] у Марысі, паказваючы на дзядзькоў, што сядзелі непадалёк. Бажко. // Пра шкодных, небяспечных для грамадства людзей. Панскі зброд. Фашысцкі зброд. □ І калі яшчэ не пакаралі — Пакараем той крывавы зброд, Тых, што чалавецтва абакралі На мільёны год. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збро́я, -і, ж.
Усякі сродак, прыстасаванне, тэхнічна прыгоднае для нападу ці абароны, а таксама сукупнасць такіх сродкаў.
Агнястрэльная з.
Халодная з. (шабля, кінжал, нож і пад.). Стралковая з. (ружжо, рэвальвер і пад.). Артылерыйская з. (гармата, гаўбіца і пад.). Ядзерная з.
Абараняцца са зброяй у руках.
Ідэйная з. (перан.). Скласці зброю (перан.: здацца; высок.). Узняць зброю (пачаць вайну або паўстаць са зброяй у руках; высок.). Бразгаць зброяй (пагражаць вайной; кніжн.).
|| прым. збро́евы, -ая, -ае і збро́йны, -ая, -ае.
Зброевая (збройная) майстэрня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)