◎ Пта́шыць ’карпатліва збіраць, назапашваць’ (тураў., Выг.). Дэрыват ад птах (гл.). Параўн. рус. пташить, але з супрацьлеглым значэннем ’пырхаць; весці легкадумнае жыццё’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Лыкава́ты, лыкова́тый ’нятлусты (пра сала, мяса)’ (лун., Шатал.). Да лы́ка 1. Матывацыя: ’валакністы, жылісты, падобны цвёрдасцю да лыка’, як тураў. лыкова́ты ’мачалісты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перагаво́ршчык ’перакладчык’ (Сл. ПЗБ., Мат. Гом., ТС, Скарбы). Ад перагаво́рваць, параўн. тураў. перэговора́ць ’пераказваць’. Аб суф. ‑шчык гл. Сцяцко, Афікс. наз., 75.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
туры́ць, туру, турыш, турыць; незак., каго-што.
Разм.
1. Гнаць, праганяць. Дружна хлопцы тураць Ворага за Тураў. Пушча. Два дыпломы, два значкі — Два закончыў інстытуты. Працаваць жа спец такі Лічыць горшаю пакутай. Дзе б ён толькі ні рабіў — Адусюль мятлою тураць. Маеўскі. // Паганяць, падганяць. — Я каня гэтак турыў, гнаў гэтак, — гаварыў маладзейшы [хлопец], з нейкаю як бы крыўдаю ў голасе. Чорны.
2. Несці, везці што‑н. вельмі грузнае, грувасткае. Наперадзе насос, за ім жа бочкі тураць. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кабу́лка ’пятля ў ніце’ (Нар. сл.). Да кабылка 5 (гл.), фанетыка (у на месцы ы) тыповая для гэтай часткі Палесся, параўн. сумежнае тураў. копуто ’капыт’, бук ’бык, бугай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Ма́кавіца, пін. ма́ковыца, тураў. макові́ца ’макаўка’ (Нар. лекс., ТС), укр. мако́виця, паводле Брукнера (318), запазычана з польск. makowica. Няма падстаў. Параўн. і шырока прадстаўленае ў гаворках рус. маковица.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аршэ́нец ’нязлосная лаянка да блізкага чалавека’ (тураў., Выгонная, вусн. паведамл.). Няясна, магчыма, ад ліг. aršùs ’суровы; благі’, ’горшы’ (LKŽ, Фрэнкель, 16–17) і яго паходных (ařšiai, aršỹn), але супраць геаграфія.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазлі́вы ’маркі, які лёгка пэцкаецца’ (ТСБМ; дзярж., Жыв. сл.) — рэгіянальнае ўтварэнне ад асновы маз‑ і суф. ‑лів‑ы. Аднак тураў. мазлі́ву мае іншую семантыку — ’капрызны, спешчаны’ (ТС). Гл. маза 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́дны ’хітры’ (Касп.). Няясна. Магчыма, у выніку кантамінацыі слоў му́дры і му́тны ’падазроны, не зусім ясны’. Ці мена ‑р‑ > ‑н‑, выкліканая шматзначнасцю лексемы мудры для адрознення (?). Параўн. тураў., гродз. му́дры ’хітры’ (ТС, КЭС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Міндру́к ’свіны страўнік’ (тураў., Выг. дыс.; ТС). З польск. minderak, miderak ’скураны фартух’, ’ліф, гарсэцік’, якое з ням. Mieder ’тс’. Суфікс, як у ⁺каўбу́к, бар. каўбу́х ’страўнік жывёлы’, драг. тэ́льбух ’вялікі жывот’, ’страўнік’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)