пашы́рыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -рыцца; зак.
1. Стаць больш шырокім, расшырыцца.
Трэшчына пашырылася.
2. Павялічыцца ў колькасці, аб’ёме.
Вытворчасць пашырылася.
3. Стаць вядомым многім, распаўсюдзіцца.
Чуткі хутка пашырыліся.
4. Расшырыць кола свайго дзеяння, ахапіць сабой.
Пашырылася камп’ютарызацыя беларускіх школ.
5. перан. Стаць больш шырокім па змесце, узмацніцца, паглыбіцца.
Кругагляд пашырыўся.
|| незак. пашыра́цца, -а́ецца.
|| наз. пашырэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Рысо́к ’рубец’ (дзятл., Сл. ПЗБ). Утворана на базе польск. rys ’лінія’, rysa ’драпіна, расколіна, трэшчына’. Сюды ж ры́сы ’насечкі’ (смарг., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́йна 1, выкл.
У мове партовых грузчыкаў, будаўнікоў і інш. — апускай уніз!; проціл. віра.
[Ад іт. ammaina— убірай парусы.]
ма́йна 2, ‑ы, ж.
Абл. Шырокая трэшчына, расколіна ў лёдзе, палонка. Калі зверху на .. [лёд] .. яшчэ наваліць снегу, хуткі струмень падточыць яго і ўтворыцца «майна» — доўгая, вузкая палонка. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ранця́к ’рубец, трэшчына (на целе)’, ранцякі́ мн. л. (воран., Сл. ПЗБ). Паводле аўтараў слоўніка ўтворана за пасрэдніцтвам літ. réñčiai мн. ’тс’. Параўн. таксама венг. ránc ’складка матэрыі, зморшчына’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раско́ліна, ‑ы, ж.
1. Лінія расколу чаго‑н.; трэшчына. Алешыну раскалола навальніца. Віця нават засунуў руку ў расколіну — такая яна была вялікая. Хомчанка. Сцены хаты, сухія, з глыбокімі расколінамі, амаль напалову закрывала насунутая грыбам страха. Караткевіч.
2. Глыбокая трэшчына ў зямлі, горнай пародзе; цясніна. [Скрут і Балаш] ішлі, пераскокваючы расколіны, абходзячы непрыступныя пікі. Шыцік. Марудзіць тут няма калі, і мы хаваемся ў расколіну і па ёй збягаем к берагу. С. Александровіч.
3. перан. Разлад, разыходжанне паміж кім‑, чым‑н., выкліканыя рознагалоссямі, супярэчнасцямі. Пасля такіх спрэчак сябры адчулі, што іх сяброўства дало вялікую расколіну, што іхнія дарогі скіраваны ў розныя бакі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагі́б, -бу м., в разн. знач. проги́б;
не дапусці́ць ~бу бэ́лек — не допусти́ть проги́ба ба́лок;
трэ́шчына ў ~бе — тре́щина в проги́бе
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
завары́цца сов., в разн. знач. завари́ться;
~ры́ўся кле́йстар — завари́лся кле́йстер;
трэ́шчына на трубе́ ~ры́лася — тре́щина на трубе́ завари́лась;
◊ ~ры́лася ка́ша — завари́лась ка́ша
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ры́са ’лінія, вузкая паласа’, уласцівасць, адметная якасць’, ’аблічча твару’ (ТСБМ; Гарэц.), ры́ска ’рыска’ (Бяльк.), ’паз’ (свісл., Шат.). Праз польск. rys ’рыса’, ’замалёўка’, ’лінія’, rysa ’драпіна’, ’шчыліна’ з ням. Riss ’трэшчына’, ’шчыліна’, ’драпіна’, ’дзюра’ (Брукнер, 472).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шчыліна, паз, рэз, проразь, расколіна, трэшчына; шпара (абл.); зазор (спец.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Пацу́рыць ’прагнаць’ (стаўб., Нар. сл.). У выніку кантамінацыі лексем туры́ць ’гнаць’, цу́рыць ’кідаць’ і, магчыма, цу́рка ’палка’.
Пацуры́ць, ушац. пъцуры́ць ’паразбіваць на дробныя асколкі’ (Нар. лекс.). Да па‑ і цуры́ць ’кідаць’, якое з’яўляецца роднасным да літ. kiáuras ’дзірка’, лат. caūrs ’дзіравы’, с.-н.-ням. schore ’трэшчына, пералом’ (Мюленбах-Эндзелін, 1, 365; Фасмер, 4, 387).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)