расплю́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., што.

Разм. Раскрыць, расплюшчыць ​1. Сідар расплюснуў вочы і здзівіўся: цяпер ён быў у прасторнай сялянскай хаце. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дарэфо́рменны, ‑ая, ‑ае.

Які адносіцца да часу, што папярэднічаў якой‑н. рэформе. // Які адносіцца да часу, што папярэднічаў сялянскай рэформе 1861 г. у Расіі. Дарэформенны перыяд.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

матро́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

Разм. Круглатварая размалёваная лялька ў жаночай сялянскай адзежы (часцей за ўсё драўляная, у якую ўстаўляюцца лялькі меншага памеру).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пераві́цца, пераўецца; пр. перавіўся, ‑вілася, ‑вілося; зак.

Сплёўшыся, звіўшыся, злучыцца; пераплесціся. Перавіліся галіны дрэва. □ Дымы розных гатункаў тытунёў і папярос перавіліся, перамяшаліся і цэлым воблакам звісалі пад нізкаю столлю сялянскай хаты. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

серадня́цкі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да серадняка, складаецца з сераднякоў. Да калгаса бацька меў серадняцкую гаспадарку. Дуброўскі. [Брыль:] — Сіла і моц нашай дзяржавы трымаецца на саюзе рабочага класа з працоўнай сялянскай, батрацкай і серадняцкай масай. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Палок ’нары паміж печчу і ложкам або паміж печчу і супрацьлеглай сцяной уздоўж глухой сцяны ў сялянскай хаце’ (ТСБМ, Шат., Янк. 2, Выг., Сл. ПЗБ), ’полка ў лазні’ (Касп., Бяльк.). Рус. поло́к ’палок у лазні; палаці, памост’. Вытворнае ад пол (гл.) (Фасмер, 3, 314).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

надзе́л, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падзяліць.

2. Зямельны ўчастак, які выдзяляўся сялянскай сям’і. Бацька Бабейкі меў зямельны надзел з трох дзесяцін, раскіданых дробнымі шнуркамі ў розных мясцінах, на палянахастраўках між лесу і балот. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пала́ткі, ‑так; адз. няма.

Насціл з дошак паміж печчу і процілеглай сцяной (на даволі высокім узроўні ад падлогі) у старой сялянскай хаце. Бацька доўга яшчэ сядзеў на ўслоне ля стала. Затым устаў і палез на палаткі. Ляўданскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скна́рнасць, ‑і, ж.

Разм. Уласцівасць скнарнага. Гэтыя жанчыны пазбаўлены той грубай эгаістычнай сілы і той сялянскай скнарнасці, якою так багата надзяліў пісьменнік сваіх герояў. Хведаровіч. [Андрэй:] — Няма ў маёй душы ні прагнасці да багацця, ні кулацкай скнарнасці. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Падаплёка ’падбіўка ў (мужчынскай) сарочцы’ (Бяльк., Касп., Мат. Гом., Малчанава, Мат. культ.). Рус. літар. подоплёка ’унутраны сэнс’, дыял. ’падбіўка ў сялянскай кашулі’, укр. підіпле́чка ’падаплёка’. Ад пад і плячо (Фасмер, 3, 299). Гродз. падапле́чка ’накладка з ваты на плечы’ (Сцяшк.), відаць, пад семантычным уплывам пле́чыкі ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)