пацы́кваць
‘спыняць каго-небудзь вокрыкам «цыц», «ц-с-с», прыкрыкваць, забараняючы рабіць што-небудзь (пацыкваць на каго-небудзь)’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пацы́кваю |
пацы́кваем |
| 2-я ас. |
пацы́кваеш |
пацы́кваеце |
| 3-я ас. |
пацы́квае |
пацы́кваюць |
| Прошлы час |
| м. |
пацы́кваў |
пацы́квалі |
| ж. |
пацы́квала |
| н. |
пацы́квала |
| Загадны лад |
| 2-я ас. |
пацы́квай |
пацы́квайце |
| Дзеепрыслоўе |
| цяп. час |
пацы́кваючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тармазі́ць, -мажу́, -мо́зіш, -мо́зіць; -мо́жаны; незак., што.
1. таксама без дап. Запавольваць або спыняць рух чаго-н. (звычайна пры дапамозе тормаза).
Т. трактар.
Машына хутка тармозіць.
2. перан. Стрымліваць рух чаго-н.; затрымліваць развіццё чаго-н.
Т. работу.
Т. будаўніцтва школы.
3. перан. Аслабляць, спыняць праяўленне чаго-н. (спец.).
Т. рэфлексы.
|| зак. затармазі́ць, -мажу́, -мо́зіш, -мо́зіць; -мо́жаны.
|| аднакр. тармазну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.; разм.).
|| наз. тармажэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бра́тацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. Станавіцца пабрацімамі.
2. Уступаць у цесныя сяброўскія адносіны, праяўляць братнія пачуцці.
3. Спыняць ваенныя дзеянні, выказваючы ўзаемныя братнія пачуцці, салідарнасць.
|| зак. пабра́тацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. бра́танне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ліквідава́цца, ‑дуецца; зак. і незак.
1. Спыніць (спыняць) сваю дзейнасць. Установа ліквідуецца. Прадпрыемства ліквідавалася.
2. толькі незак. Зал. да ліквідаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лакалізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны; зак. і незак., што (кніжн.).
Спыніць (спыняць) пашырэнне чаго-н., абмежаваць (абмяжоўваць) што-н. пэўным месцам; устанавіць, знайсці.
Л. эпідэмію.
|| наз. лакаліза́цыя, -і, ж.
|| прым. лакалізава́ны, -ая, -ае і лакалізо́ваны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гі́нуць, -ну, -неш, -не; гінь; незак.
1. Спыняць існаванне, знішчацца, прападаць.
Г. ад кулі.
Расліны гінуць ад марозу.
2. перан. Рушыцца, не адбывацца (пра планы, намеры і пад.).
Гіне мая надзея на паездку.
|| зак. загі́нуць, -ну, -неш, -не; загінь.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гасі́ць, гашу́, га́сіш, га́сіць; незак., што.
1. Спыняць гарэнне; тушыць.
Г. свечку.
2. перан. Перашкаджаць развіццю чаго-н.; заглушаць (жаданні, пачуцці).
Г. ініцыятыву.
3. Змяншаць ці спыняць дзеянне чаго-н. (спец.).
Г. хістанні.
Г. скорасць.
4. Рабіць што-н. несапраўдным, непрыгодным для далейшага ўжывання.
Г. доўг.
Г. паштовыя маркі.
5. Моцна ўдараць па чым-н. (разм.).
Г. абухом па дзвярах.
○
Гасіць вапну — дабаўляць вады ў вапну, каб атрымаць з яе белы парашок — будаўнічую гашаную вапну.
|| зак. загасі́ць, -гашу́, -га́сіш, -га́сіць; -га́шаны (да 1 знач.) і пагасі́ць, -гашу́, -га́сіш, -га́сіць; -га́шаны.
|| наз. гашэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лакалізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., што.
Спыніць (спыняць) пашырэнне чаго‑н., абмежаваць (абмяжоўваць) што‑н. пэўным месцам. Лакалізаваць пажар. Лакалізаваць эпідэмію.
[Фр. localiser.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сто́парыцца, ‑рыцца; незак.
1. Спыняцца, спыняць сваю дзейнасць (пра машыну, механізм). // перан. Разм. Затрымлівацца ў сваім руху, развіцці. Работа стопарыцца.
2. Зал. да стопарыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цы́каць, -аю, -аеш, -ае (разм.).
1. на каго (што). Спыняць каго-н. вокрыкам «цыц», «ц-с-с», прыкрыкваць, забараняючы рабіць што-н.
Дзед цыкаў на дзяцей, каб не сваволілі.
2. Сплёўваць сліну праз зубы.
|| аднакр. цы́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. цы́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)