смаржко́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да смаржка. Смаржковы соус.
2. у знач. наз. смаржко́выя, ‑ых. Сямейства сумчатых грыбоў, да якога адносяцца смаржкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тама́т м.
1. род. тама́та (помидор) тома́т;
2. род. тама́ту (соус) тома́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Праванса́ль ’соус з яечных жаўткоў і алею з дабаўленнем воцату, гарчыцы і іншых вострых прыпраў’ (ТСБМ). З рус. прованса́ль ’тс’, дзе ад франц. á la provençale, літар. ’соус, які зроблены па-правансальскі’ ад назвы вобласці ў Францыі Provence.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
о́стрый в разн. знач. во́стры;
о́стрый нож во́стры но́ж;
о́стрый ум во́стры ро́зум;
о́стрый со́ус во́стры со́ус;
о́страя боль во́стры боль;
о́стрый у́гол мат. во́стры ву́гал;
◊
о́стрый язы́к во́стры язы́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тама́т, ‑а і ‑у, М ‑маце, м.
1. ‑а. Тое, што і памідор. Вырошчванне таматаў. Салёныя таматы.
2. ‑у. Паста, соус з памідораў. Суп з таматам. Рыба ў тамаце.
[Ісп. tomate.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сос 1 ‘шаша’ (Сл. Брэс.; драг., Сл. ПЗБ). З польск. szosa з асіміляцыяй ш — с > с — с і стратай канцавога галоснага. Сюды ж сош ‘тс’ (Скарбы; кам., Жыв. сл.) з метатэзай зычных, параўн. таксама со́ша ‘тс’ (Ян.).
Сос 2 ‘нагар, смала з цыбука ў люльцы’ (ТСБМ, Варл.; брасл., астрав., лаг., швянч., воран., шальч., Сл. ПЗБ; Скарбы). Дэвербатыў ад ссаць ‘смактаць’, параўн. насос 2 ‘тс’ (гл.).
Сос 3 ‘соус, падліўка’ (Ласт.), ‘вадкая частка стравы’ (навагр., Жыв. сл.), ‘мачанка’ (Сцяшк.). З польск. sos ‘соус’, запазычанага з заходнееўрапейскіх моў, параўн. ням. Sosse ‘тс’, франц. sause ‘тс’. Гл. соус.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Маянэз ’соус з алею, яечнага жаўтка, воцату, гарчыцы і інш. прыпраў’ (ТСБМ). З рус. майонез (Крукоўскі, Уплыў, 79).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́рцавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да перцу. Перцавы струк. // Прыгатаваны з перцу, з перцам. Перцавы соус.
2. у знач. наз. пе́рцавыя, ‑ых. Сямейства двухдольных раслін, да якога адносіцца перад і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праванса́ль, ‑ю, м.
1. Соус з яечных жаўткоў і алею з дабаўленнем воцату, гарчыцы і іншых вострых прыпраў.
2. у знач. нязм. прым. Прыгатаваны з дабаўленнем алею, марынаду і інш. вострых прыпраў. Капуста правансаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́мачка ’мачанка’ (Сцяшк. Сл.), ’вада для змочвання пальцаў праллі’ (Варл.). Рус. пом ачка ’соус’, помаку́шка ’рэдкая страва з канопляў, у якую макал і хлеб’. Да па‑ і макацъ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)