этымалагі́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да этымалогіі (у 1, 2 знач.). Этымалагічны слоўнік. Этымалагічны аналіз. Этымалагічнае даследаванне.

2. Уст. Які мае адносіны да этымалогіі (у 3 знач.). Этымалагічны разбор.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ана́ліз, -у, м.

1. Метад навуковага даследавання шляхам разгляду асобных састаўных частак чаго-н., уласцівасцей; проціл. сінтэз.

2. Усебаковы разбор, разгляд чаго-н.

А. новага рамана.

3. Вызначэнне саставу рэчыва.

А. крыві.

Хімічны а.

○

Аналіз матэматычны — адзін з раздзелаў вышэйшай матэматыкі.

|| прым. аналіты́чны, -ая, -ае.

А. розум (схільны да аналізу). А. метад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ша́пачны ша́почный; карту́зный; фура́жечный;

◊ прыйсці́ на ш. разбо́р — прийти́ к ша́почному разбо́ру;

~нае знаёмства — ша́почное знако́мство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кры́тыка, -і, ДМ -тыцы, ж.

1. Абмеркаванне, разбор чаго-н. з мэтай ацаніць вартасць.

Аб’ектыўная к.

2. Літаратурны жанр, задачай якога з’яўляецца аналіз, ацэнка, тлумачэнне твораў мастацтва, навукі, літаратуры.

Музычная к.

К. і літаратуразнаўства.

3. Адмоўнае выказванне пра што-н., аналіз недахопаў.

Падвергнуць крытыцы работу чыноўнікаў.

4. зб. Крытыкі.

◊

Не вытрымліваць (ніякай) крытыкі — быць нікуды не вартым.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разбіра́нне ср. (действие)

1. разбо́р м.; (машины, строения, набора — ещё) разбо́рка ж.;

2. разде́лывание; свежева́ние; см. разбіра́ць 2

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.

1. Галаўны ўбор, звычайна цёплы, мяккі.

Зімовая ш.

2. перан. Тое, што мае форму купала.

Шапкі хвой.

Снегавыя шапкі дрэў.

3. Тое, што і шапачка (у 2 знач.).

Ш. баравіка.

4. Загаловак буйным шрыфтам, агульны для некалькіх артыкулаў у газеце, а таксама назва ўстановы-выдаўца, серыі і пад., якая змяшчаецца на тытульным лісце кнігі над загалоўкам (спец.).

Бюлетэнь выдаецца пад шапкай міністэрства.

5. Верхні брус над дзвярамі, акном для мацавання іх (спец.).

◊

Закідаць шапкамі — ужыв., калі выхваляюцца чым.-н. у знач.: лёгка адолець, перамагчы.

На разбор шапак (прыйсці, паспець, з’явіцца і пад.; разм.) — к канцу, калі ўсе разыходзяцца, усё скончылася.

На злодзеі і шапка гарыць — пра вінаватага ў чым-н. чалавека, які сам сябе выдае чым-н.

Па Сеньку і шапка — пра таго, хто не заслугоўвае лепшага.

Па шапцы даць каму (разм.) — выгнаць, зняць з работы.

Шапка валіцца (разм.) — пра што-н. надта высокае.

Шапка расце на галаве (разм.) — пра вялікі страх.

|| памянш. ша́пачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| зневаж. шапчы́на, -ы, мн. -ы, -чы́н, ж. (да 1 знач.; разм.).

|| прым. ша́пачны, -ая, -ае (да 1 знач.) і ша́пкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

На шапачны разбор прыйсці, паспець і пад. (тое, што і на разбор шапак). Шапачнае знаёмства (выпадковае; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

суд, -а́ і -у, М -дзе́ і -дзе, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. -а́, М -дзе́. Дзяржаўны орган, які разглядае і вырашае грамадзянскія спрэчкі і крымінальныя справы.

Народны с.

Вярхоўны с.

2. -а́, М -дзе́. Судовы працэс, разбор грамадзянскай або крымінальнай справы.

Выступіць на судзе.

Павестка на с.

4. -у, М -дзе. Думка, меркаванне аб чым-н.

С. гісторыі (ацэнкі і думкі будучых пакаленняў; высок.).

|| прым. судо́вы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

судо́вы суде́бный;

с. разбо́р — суде́бное разбира́тельство;

~вая медыцы́на — суде́бная медици́на;

с. прыгаво́р — суде́бный пригово́р;

с. выкана́ўца — суде́бный исполни́тель;

○ судо́вы лад — юр. судоустро́йство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

працэ́с, ‑у, м.

1. Паслядоўная змена якіх‑н. з’яў, ход развіцця чаго‑н. Літаратура — заўсёды працэс, і на яе развіццё ўплывае нават тое, што супярэчыць яе асноўнаму напрамку... Навуменка. Хацелася мець здымкі такія, якія адлюстроўвалі б увесь працэс працы на агародзе і ў садзе. Сабаленка. // Сукупнасць паслядоўных дзеянняў, накіраваных на дасягненне пэўнага выніку. Тэхналагічны працэс. □ Цярпліва тлумачыў дзед Петрыку працэс рамонтных работ. Шынклер.

2. Актыўнае развіццё хваробы. Запаленчы працэс. □ Кансіліум выявіў у Давіда адкрыты працэс сухотаў. Машара.

3. Спец. Парадак разбору судовых спраў. Грамадзянскі працэс. // Разбор справы судом. Паказальны судовы працэс. □ Працэс пачаўся з апытання абвінавачаных. Ліс. У перапоўненай вялізнай зале Ідзе працэс над бандаю забойцаў. Гілевіч.

•••

Спаборны судовы працэс (спец.) — парадак разгляду судовых спраў, пры якім разбор справы адбываецца пры ўзаемным удзеле бакоў.

У працэсе чаго — у ходзе, у час здзяйснення чаго‑н.

[Ад лац. processus — цячэнне, ход.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ана́ліз, ‑у, м.

1. Метад навуковага даследавання, які заключаецца ў расчляненні цэлага на састаўныя часткі. Аналіз філасофскага паняцця прычыннасці. Аналіз заканамернасцей развіцця капіталістычнага грамадства. Статыстычны аналіз. Навуковы аналіз. // Разбор, разгляд чаго‑н. Аналіз творчасці пісьменніка. Аналіз чалавечых узаемаадносін.

2. Вызначэнне саставу і ўласцівасцей рэчыва. Аналіз крыві. Якасны аналіз. □ Быстрым позіркам Міхал акінуў калонку лічбаў на дошцы з дадзенымі хімічнага аналізу. Карпаў.

[Ад грэч. analysis — раскладанне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)