аксіёма, ‑ы, ж.

Палажэнне, якое не патрабуе доказу і прымаецца ў якасці зыходнага прынцыпу якой‑н. тэорыі. // перан. Відавочнае сцвярджэнне, бясспрэчная ісціна.

[Грэч. oxioma.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тэарэ́ма ‘матэматычнае палажэнне, правільнасць якога ўстанаўліваецца доказам’ (ТСБМ). Праз рускую мову (теорема) з франц. théorème, якое з лац. theorema ‘палажэнне, якое падлягае доказу’ < ст.-грэч. θεωρέω ‘гляджу на відовішча’, ‘разглядваю, абмяркоўваю, ацэньваю’, θεώρημα ‘відовішча’ (Фасмер, 4, 43; ЕСУМ, 5, 547).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

до́казны, ‑ая, ‑ае.

1. Які можа быць даказан. Доказнае палажэнне.

2. Які з’яўляецца добрым доказам, пацвярджае што‑н.; пераканаўчы, грунтоўны. Доказная аргументацыя. Доказнае пярэчанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

канкрэтызава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., што.

Даць (даваць) канкрэтнае вырашэнне чаму‑н.; удакладніць (удакладняць) што‑н. Канкрэтызаваць прапанову. Канкрэтызаваць агульнае палажэнне. Канкрэтызаваць план.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́гмат, ‑у, М ‑маце, м.

1. Асноўнае палажэнне ў рэлігійным веравучэнні, якое прымаецца на веру і не падлягае крытыцы.

2. Тое, што і догма (у 1 знач.).

[Ад грэч. dogmatos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́каз, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Довад або факт, які служыць падставай для пэўнага сцвярджэння.

Неабвержны д.

2. Сістэма лагічных вывадаў, на падставе якіх выводзіцца новае палажэнне.

Тэорыя мае некалькі доказаў.

○

Рэчавы доказ — прадмет, які мае дачыненне да злачынства і спрыяе яго раскрыццю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ме́скасць ’гарадское палажэнне, спосаб жыцця’ (Нас.). Беларускае. Відаць, штучнае ўтварэнне ад мескі ’гарадскі’ < ст.-рус. мѣский < мѣстский < мѣсто ’горад’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тэ́за ‘тэзіс, асноўнае палажэнне’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Пятр., Баршч.). Запазычана з ням. These ‘тс’ праз польск. teza. Гл. тэзіс.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бясспрэ́чны, ‑ая, ‑ае.

Які не выклікае пярэчанняў, спрэчак; несумненны, відавочны. Бясспрэчная ісціна. Бясспрэчнае палажэнне. Бясспрэчны факт. □ Чалавек без руху і работы нудзіцца, марнее, кажуць філосафы, — гэта ёсць бясспрэчная праўда. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́гма, ‑ы, ж.

1. Палажэнне, якое прымаецца за бясспрэчную ісціну, нязменную для ўсіх часоў і гістарычных умоў.

2. звычайна мн. (до́гмы, ‑аў). Асноўныя палажэнні якога‑н. вучэння. Догмы рыжскага права.

[Грэч. dogma.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)